Searches | مقاله ها و تحقیقات

كلمات كليدي: علوم اجتماعي، جامعه شناسي، پژوهشگري، پژوهش علوم اجتماعي، دكتري جامعه شناسي، كارشناسي ارشد جامعه شناسي، ارشد پژوهشگري، مقالات جامعه شناسي، مقالات علوم اجتماعي، منابع كارشناسي ارشد جامعه شناسي، منابع دكتري جامعه شناسي، Spss، كتاب هاي جامعه شناسي، اخبار و نكات جامعه شناسي، پايان نامه كارشناسي، پايان نامه ارشد، موضوع تحقيق، عنوان پايان نامه، كار تحقيقي، نظريه هاي جامعه شناسي، كاربرد نظريه و روش تحقيق، روش تحقيق كمي، كيفي، تلفيقي، غفور شيخي، بوكان، شهرستان بوكان،

جزئیات بیشتر و اطلاعات کامل تر، هر روز در حال بارگذاری هستند...

پایان نامه ارشد و دکتری؟پروپوزال؟مقاله؟آزمون های آماری؟=مشاوره و راهنمایی توسط موسسه

+ نوشته شده در دوشنبه ۱۰ شهریور ۱۴۰۴ ساعت 11 توسط غفور شیخی

نگاه جامعه‌شناسان به تأثیر جامعه در بروز بیماری‌های روانی چگونه است؟

نگاه جامعه‌شناسان به تأثیر جامعه در بروز بیماری‌های روانی چگونه است؟ مقصر بودن یا نبودن

مولانا در دفتر نخست مثنوی می‌گوید:«تن ز جان و جان ز تن مستور نیست.» اما ما چقدر به روانمان در کنار تن، بها داده‌ایم؟ به گزارش وزارت بهداشت در آمار سال97 این وزارتخانه آمده، نزدیک به یک‌چهارم جمعیت ایران نیازمند مداخلات روانپزشکی و 5.12درصد این افراد افسرده‌اند. در این آمار اعلام شده که بیش از 50درصد مراجعه‌کنندگان به پزشکان عمومی، مبتلا به انواعی از اختلالات روانی‌اند. همین آمار نشان از شیوع 25درصدی اختلالات روحی و روانی در کشور داده که نگرانی‌هایی درباره وضعیت سلامت روان ایرانیان ایجاد کرده است. از نظر جامعه‌شناسی مشکلات اقتصادی و فقر، تبعیض‌های اجتماعی، اقتصادی و معیشتی، نبود امنیت اجتماعی، عدم‌آموزش و یادگیری مهارت‌های ارتباطات فردی و اجتماعی و... می‌تواند باعث بروز بیماری‌های روانی شود. اما چطور می‌توان از وضعیت روان آگاه بود و نظر جامعه‌شناسان در این‌باره چیست؟ غفور شیخی- جامعه‌شناس و استاد دانشگاه- در این‌باره با ما صحبت کرده است.

رها شدگی و اضطراب همگانی

روانشناسان معتقدند گرانی مسئله مهم این روزهاست و روی سلامت افراد اثر می‌گذارد. به اعتقاد آنها زمانی که اجتماع و محیط اطراف دچار مشکل می‌شود،بالطبع ابعاد روانشناختی هم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، بنابراین کسی که استرس دارد بیشتر مریض می‌شود؛ یعنی عامل اجتماعی بر بعد زیست‌شناختی فرد اثر دارد. پزشکی اما به اندازه‌ای پیشرفت کرده که می‌توان جلوی بسیاری از اختلالات را گرفت. روانشناسی قادر است به انسان‌ها بیاموزد چگونه با استرس درونی برخورد کنند، ولی جامعه همراه با این پیشرفت رشد نکرده در نتیجه اتفاقی که افتاده شیوع اختلالات روانی بیشتر و مراجعه کمتر شده است زیرا مردم آن‌قدر پول ندارند که بابت مراجعه به روانشناس پرداخت کنند. این است که افراد با روش‌های مختلفی به استرس‌ها جواب می‌دهند. غفور شیخی می‌گوید:«اقتصاد، رفاه، دسترسی عادلانه به خدمات رفاهی؛ همه اینها مهم است اما ما به حال خود رها شده‌ایم. خانواده، جامعه و آموزش در ایران، روش پیشگیری، کنترل، هدایت و درمان بیماری روانی و انواع عوارض آن را ندارد». شیخی می‌گوید: «آموزش‌های ما در جامعه شامل انواع آموزه‌های ساده، سنتی و تکراری است. درصد پایینی از آموزش‌های آموزش‌و پرورش، دانشگاه و خانواده در ایران توانایی به روز شدن دارد. شاهد مثال این گفته‌ها نیز انبوه پرونده‌هایی است که روی میز روانشناسان وجود دارد. از سویی معیشت خانواده به اندازه‌ای افراد را زیر فشارهای روانی قرار داده است که نه‌تنها فرد دیگر قادر به رفع مشکلات روانی خود نخواهد بود، بلکه خود تبدیل به‌علت به‌وجود آورنده و تشدید‌کننده چنین بیماری‌های روانی‌ای شده است. متأسفانه آموزش در ایران درگیر ارزش‌های سنتی از پیش تعیین شده است. سیستم آموزشی ما که قدیمی شده قادر به رفع نیازهای جامعه امروز نیست. در اصل این آموزه‌ها بر نصیحت‌های از پیش تعیین شده‌ای استوار است و تأکید را بر فهم و شناخت گذاشته‌ و چندان با مباحث کاربردی کاری ندارد».

مقایسه و الگوبرداری از مدل‌های فرهنگی دیگر

مهم‌ترین رویکرد در جامعه‌ای که فرد در معرض بارش آسیب‌های روانی قرارگرفته، مطالعه است. شیخی به این اشاره می‌کند که با افزایش ساعت مطالعه، سطح آگاهی اجتماعی و شناخت فرد از خود و جامعه‌اش نیز افزایش پیدا می‌کند. او همچنین به قانون حمایت و محافظت از کانون خانوادگی اشاره و تأکید می‌کند: «این حفاظت از خانواده البته به‌معنای نشر بی‌اعتمادی نیست، بلکه نگاه محافظتی مانع از آسیب‌های بیشتر برای خانواده خواهد شد. این نگاه محافظتی می‌تواند در خرید و فروش، رفت‌وآمدهای اجتماعی فرزندان و... انجام شود». از آنجا که التهابات آسیب‌های اجتماعی رابطه مستقیمی با روان فرد و ضربه‌پذیر شدن او دارد، افراد باید از یکدیگر در برابر چنین لطماتی مراقبت کنند. برای این گفته می‌توان وضعیت ترافیکی جامعه را مثال زد که سندی از بی‌سامانی روانی است. مثلا هر یک از ما در موقعیت‌های ترافیکی گیر افتاده و شاهد نمونه‌هایی بوده‌ایم؛ بسیاری از راننده‌هایی که هنوز چراغ راهنما سبز نشده، دست خود را روی بوق فشار می‌دهند یا به یکدیگر بی‌احترامی می‌کنند. اما نباید از نظر دور کرد که بسیاری از افراد جامعه متوجه اختلال‌های روانی که درگیر آن هستند، نیستند. شیخی می‌گوید:«گاهی مردم درگیر اختلالات روانی هستند و اصلا نمی‌دانند چه اتفاقی برایشان افتاده است. در خانواده، محیط کار و... اما این وضعیت برایشان آشنا نیست و چندان آگاهی از آن ندارند.» او برای شناخت بیشتر و آگاهی از رفتار و شرایط زندگی سفر را پیشنهاد می‌کند؛ «شاید سفر کردن و دیدن فرهنگ، ادیان دیگر جوامع به انسان‌ها کمک کند تا از آسیب‌هایی که دیده‌اند مطلع شوند. این افراد در مقایسه و با الگوبرداری از مدل فرهنگی دیگر جوامع می‌توانند به اصلاح رفتار خود بپردازند. در طبقات اجتماعی پایین‌تر نیز گوش کردن به صحبت کارشناسان، شرکت در کارگاه‌های آموزشی، شرکت در دوره‌های حقوق شهروندی کانون‌ها، ان‌جی‌ا‌وها و سمن‌ها می‌تواند مفید باشد.»

واکنش به احساس خطر

اما نباید به این نکته بی‌توجه بود که گاهی عملکرد دولت باعث تشدید اضطراب، ترس از آینده و بی‌اعتمادی اجتماعی می‌شود. شیخی می‌گوید:«جامعه ایران جامعه تلوتلوخوران است. مردم را نمی‌توان مقصر این بی‌اعتمادی اجتماعی دانست چون ترس و اضطراب‌ مردم ناشی از فشارهای اقتصادی و ترس از آینده است. افراد با درآمد حداقلی و مقدار سرمایه‌ای که در اختیار دارند و نیازهای بی‌شمار پیش‌رویشان چندان راهی برای نجات خود از این وضعیت اقتصادی نخواهند داشت. مثلا یک فرد اگر بخواهد با سرمایه اندکی که در اختیار دارد نیازهایش را برطرف کند، باید به این فکر باشد که اصلی‌ترین نیازش را با کمترین هزینه رفع کند. این امر کاملا منطقی، اخلاقی و انسانی است و حق او خواهد بود. در اصل واکنش طبیعی انسان‌ها به وضعیت خطر چنین واکنشی خواهد بود. این وظیفه دولت است که مردم را از چنین نگرانی‌هایی نجات دهد. باید ساختارهایی در جامعه شکل بگیرد تا فرد با امنیت بیشتری در آن زندگی کند».

در کنار همه اصلاحاتی که باید در جامعه ایجاد شود، فرهنگسازی در مرحله بعدی قرار خواهد گرفت. شیخی در این‌باره دوباره دولت را مقصر دانسته و معتقد است: «گرچه نگاه من به مردم و جامعه و رفتارشان بیشتر نگاهی منتقدانه است، اما این را به خوبی می‌دانم که ایرانیان انسان‌های بی‌فرهنگی نیستند و نمی‌توان آنها را مقصر به‌وجود آمدن چنین شرایطی دانست. به‌نظرم دولت در ابتدا باید عملکرد خود را اصلاح کند و پس از آن به فرهنگسازی در جامعه بپردازد تا رفتار افراد در جامعه به رفتارهای شهروند مدارانه بدل شود».

منبع:

-زهرا رستگارمقدم، غفور شیخی (1398) نگاه جامعه‌شناسان به تأثیر جامعه در بروز بیماری‌های روانی چگونه است؟ مقصر بودن یا نبودن، روزنامه سراسری همشهری، شماره 7648، 8 اردیبهشت

http://newspaper.hamshahrionline.ir/id/53878/%D9%85%D9%82%D8%B5%D8%B1-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86.html

+ نوشته شده در چهارشنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۸ ساعت 10 توسط غفور شیخی |

تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن

تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن

غفور شیخی(جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی)

ستاد کل نیروهای مسلح، بالاترین مرجع نظامی نیروهای مسلح ایران است که وظیفه‌ی سیاست‌گذاری و فرماندهی کلیه‌ی نیروهای ارتش، سپاه و نیروی انتظامی را بر عهده دارد و مستقیماً زیر نظر رهبری اداره می‌شود. ابتدا با نام ستاد فرماندهی کل قوا تأسیس شد و در 1370 به این نام تغییر یافت. در همان سال، سه نیروی شهربانی(نظمیّه)، ژاندارمری(مرزی و روستایی) و کمیته ترکیب شد و پلیس ایران یا همان ناجا (نیروی انتظامی جمهوری اسلامی) به وجود آمد که وظیفه‌ی اصلی آن «حفظ امنیت داخلی» است و بلحاظ سلسله مراتب، فرماندهی آن (به ترتیب سهرابی، سیف الهی، لطفیان، قالیباف، علی‌آبادی، احمدی‌مقدم و اکنون اشتری) به پیشنهاد وزیر کشور و جانشین فرمانده‌ی کل قوا توسط رهبر تعیین می‌شود.

قابل اشاره است که وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (با وزارتِ مدنی، ریاحی، چمران، فکوری، نامجو، سلیمی، جلالی، ترکان، فروزنده، شمخانی، نجّار، وحیدی، دهقان و اکنون حاتمی) یکی از هجده وزارتخانه‌ی دولت بوده و مسؤول برنامه‌ریزی، هماهنگی، پشتیبانی و توسعه‌ی توان دفاعی نیروهای مسلح می‌باشد. یعنی وظیفه‌ی تجهیز نیروهای دفاعی برای مقابله با تهدیدات احتمالی بر عهده این وزارتخانه ‌است و به‌طور مستقیم در عملیات‌های نظامی شرکت نمی‌کند.

بخش‌های اصلی ناجا که حول 3 بخش اصلی فرماندهی، حفاظت اطلاعات و عقیدتی-سیاسی قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از

1- پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور با فرماندهی تقی مهری که وظیفه‌ی کنترل ترافیک، نظارت بر آموزشگاه‌ها و صدور گواهینامه و دفترچه کار، رسیدگی به تخلفات و پیشگیری از تصادفات را برعهده دارد)

2-پلیس پیشگیری (با فرماندهی محمدشرفی، فرماندهی کلیه کلانتری‌ها و پاسگاه‌های انتظامی کشور، پلیس فرودگاه‌ها و راه‌آهن و حفاظت صداوسیما، میراث فرهنگی و گردشگری، منابع طبیعی و جنگلبانی، پلیس خدمات قضایی مستقر در سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، یگان‌های امداد شهرستان، زندان‌ها و تعزیرات حکومتی، حفاظت از محیط زیست)

3-پلیس مرزبانی: (با فرماندهی قاسم رضایی، وظیفه‌ی کنترل مرزهای زمینی 6000 کیلومتر و دریایی 2700 کیلومتر، حفظ و نگهداری میل‌های مرزی و سازماندهی امور مرزنشینان را دارند. فرماندهی مرزبانی ناجا مستقر در پایتخت است. سپس فرماندهی مرزبانی استان که هر استان دارای یک یا چند هنگ مرزی و هر هنگ مرزی دارای چند گروهان مرزی و هر گروهان مرزی دارای چند پاسگاه مرزی و هر پاسگاه مرزی دارای چند برجک مرزی است)

4- پلیس ۱۱۰ یا نیروی واکنش سریع که در زمان فرماندهی قالیباف ایجاد شد.

5-پلیس آگاهی(با فرماندهی محمدرضا مقیمی)

6-پلیس مبارزه با مواد مخدر(با فرماندهی محمدمسعود زاهدیان)

7-پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا، سال 87 در زمان احمدی‌مقدم تاسیس و در امور رایانه، اینترنت، فضای مجازی، برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی، صیانت حریم شخصی و... فعال شده است)

8-پلیس امنیت عمومی (پاوا که وظیفه کنترل نظم و امنیت را دارد با فرماندهی رضاییان‌فر)

9-پلیس بین‌الملل (عضویت ایران در اینترپل از 1317 و تنها کانال ارتباط رسمی مراجع انتظامی و قضایی داخل کشور با خارج از کشور که از طریق سامانه رایانه‌ای اختصاصی به صورت لحظه‌ای با کشورهای عضو و دبیرخانه کل سازمان بین‌المللی پلیس جنایی ارتباط دارد)

10-پلیس مهاجرت و گذرنامه (صدور و تعویض گذرنامه در کشور و کنترل مهاجرت)

11-پلیس دیپلماتیک (حفاظت از سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های سایر کشورها در ایران)

12-یگان ویژه با فرماندهی حسن کرمی (واحد اسواران، ضداغتشاش، زنان، براق=آموزش چتربازی، پاراگلایدر، سقوط آزاد، موتور سواری، واحد رهایی گروگان، واحد سپکا (سگ‌های پلیس)، واحد دریایی، واحد چک وخنثی سازی بمب و تله‌های انفجاری و غیره) که در وضعیت سفید وارد عمل نمی‌شوند. در وضعیت خاکستری کمک‌کننده به سایر نیروها هستند ولی در وضعیت زرد و قرمز موظف به دخالت و مقابله هستند. نوپو (رهایی گروگان، برخورد و خنثی‌سازی عملیات تروریستی و سرکوب شورش‌های شهری) یکی از زیرمجموعه‌های این یگان ویژه است.

13-یگان امداد: شامل واحد کنترل اجتماعات، واحد گشت انتظامی، واحد عملیات‌های ویژه و غیره است.

14-سازمان عقیدتی سیاسی: ساعس با ریاست بهرامی که دارای ماموریت رشد و گسترش فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در ناجا و وزارت دفاع و سازمان‌های وابسته است.

15-سازمان حفاظت اطلاعات: ساحفا با ریاست عبدالله‌زاده وظیفه‌ی حفظ و صیانت نیروی انتظامی در اسرار و اطلاعات، اماکن و تاسیسات، شخصیت‌ها و پرسنل، ارتباطات و... در برابر هر گونه خطرات طبیعی و غیرطبیعی را برعهده دارد.

16-سازمان وظیفه عمومی با ریاست نوروزی که وظیفه تقسیم نیروهای وظیفه و سرباز و اعزام و... بین نیروهای مسلح ایران را بر عهده دارد.

بعد از این معرفی اجمالی و شناخت کلی،قابل یاداوری است که تمام این مجموعه‌ی گسترده و مهم در درون و در ارتباط با جامعه و مردم دارای سه مشکل و نقد قابل ملاحظه است:

اول-مشکل شکلی و ساختار ظاهری: ساختمان‌های پاسگاه‌ها و کلانتری‌ها، دفاتر انتظامی، معابر ورود و خروج شهری و ... عموماً قدیمی، رنگ و رو رفته، پر از دست‌انداز، در و پنجره‌های زوار در رفته و کوچک، بدون شاداب‌سازی و نور و تهویه‌ی کافی‌اند که از دید مراجعین مکانی ناخوشایند و فرسوده و بی‌کلاس را تداعی می‌کند که جای بسی تعجب و تاسف است که اماکنی با این تقدس و اهمیت و وظایفی خطیر و مراجعین شبانه‌روزیِ مردم، چرا باید از استانداردهای پلیس جهانی بسیار فاصله داشته باشند؟ این به معنای اشرافی‌گری در ساختار و شمایل اماکن و دفاتر انتظامی نیست بلکه بهتر است با دیدی وسیع و ظرفیتی بالا سعی شود زیباترین، مستحکم‌ترین و شایسته‌ترین و روزامدترین اماکن که بیانگر عزّت و احترام کارکنان و مراجعان و شرف مملکت است تهیه و مورد استفاده قرار گیرند. اگر قرار بر ترفندهای روانی ناخوشایندی مکان و تاثیر آن بر خلافکار باشد این امر در زندان‌ها قابل اجراست که امروزه این نگرش نیز منسوخ شده و زندان‌های کشورهای پیشرفته، حتی با بسیاری از هتل‌های جهان سوم قابل مقایسه نیست.

دوم- مشکل برقراری ارتباط اجتماعی مبتنی بر حُسن نیت و آرامش: این مبرهن است که هر محیطی، مجموعه‌ای از رفتارها و کردارها و حتی گفتارهای مخصوص به خود را دارد مانند آنکه حتی محیط نظامی با انتظامی هم متفاوت است. غالباً کسانی که در انتظامی مشغول به خدمت و فعالیت هستند و کسانی که به آنجا مراجعه می‌کنند در فضای سنگین روابط اجتماعی مبتنی بر بدبینی و نظامی‌گری و رسمیت غیرلازم گیر می‌کنند و همین امر سبب ایجاد یا تشدید ذهنیت ناخوشایند می‌گردد. در حالی که این اجحاف در حق زحمات کارکنان آن و پیش‌داوری از سوی مراجعان است. پلیس که باید مکان و ماوا و مامن آرامش مردم و مراجعانش – چه خلاف‌کار و چه غیرخلاف‌کار- باشد عموماً نگرشی خشن و سرد و سخت به همدیگر منتقل می‌کنند. سرمایه‌ی انسانی- اجتماعی که اساساً خمیرمایه‌ی روابط بین انسان‌ها و کاهنده‌ی هزینه‌ها و پیش‌برنده‌ی برنامه‌هاست فیمابین نیروی انتظامی و مراجعان نیاز به بازنگری، اصلاح و پویایی بیشتری دارد. این آرامش‌بخشی و تسهیل روابط در شهرستان‌ها ضروری‌تر نیز به نظر می‌رسد.

سوم- مشکل درامد و بیمه و تسهیلات و ادامه تحصیل: زندگی نظامی و انتظامی به تناسب سختی کار و وظایف محوله دارای محدودیت‌های بسیار اجتماعی، اداری و خانوادگی است. در بسیاری از بخش‌های انتظامی حتّی قضیه جان و خون نیز مطرح است. تمامی این موارد می‌طلبد تا کارکنان و کارمندان آن از لحاظ درآمد، تامین و دارای تسهیلات مالی و امکان ادامه تحصیل باشند چرا که این نهاد نیز بخشی از همین جامعه و فرزندان و خانواده‌های همین جامعه‌اند که اگر این موارد به خوبی لحاظ نگردد آسیب‌های رشوه، تخلیه‌ی عقده، شکل‌گیری روابط غیررسمی با برخی افراد، گسترش بدبینی و... رواج می‌یابد. حد فاصل بین یک فرد انتظامی و یک فرد جامعه تنها باید «قانون جمهوری اسلامی» باشد و نه مسائل قومی، شخصی، زبانی، مذهبی، رنگ لباس، اسلحه، جنسیت و غیره. این امر می‌طلبد تا تدابیری برای معیشت و تحصیلات انتظامیان و تصحیح نگرش جامعه و مراجعان اندیشیده شود.

جمع‌بندی

تشکیلات گسترده و حجیم و موثر ناجا، مطالعات روزامد بینارشته‌ای می‌طلبد تا به نسبت جمعیت کشور و مسائل حساس و فن‌آوری‌های روز بتوان هر روز شاهد پیشرفت و ارتقاء در بخش‌های مختلف مردمی، انتظامی، قانون‌مداری، گزارشات درست، خنثی‌سازی دسیسه‌ها، پیگیری و به نتیجه رسیدن رونده‌ها بود. ظاهر برازنده‌ی تشکیلات انتظامی و رسیدگی جدّی به اوضاع معیشتی-تحصیلاتی و تسهیلاتی آن در یک طرف و اصلاح و بهبود روابط اجتماعی و نگرش متقابل جامعه و انتظامی در طرف دیگر موجب می‌شود تا سطح اعتماد، آرامش متقابل و روابط حسنه‌ ارتقا و افزایش یابد چرا که هدف نهایی تمام این تشکیلات و مردم همانا داشتن جامعه‌ای سالم، پاک، قانونمند و پیشرفته است تا ضمن داشتن زندگی رضایت‌بخش موجبات توسعه‌ی فزاینده‌ی کشور نیز فراهم‌تر گردد.

شیخی، غفور (۱۳۹٦) تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن، دوهفته نامه صدای آشنا، سال دهم، شماره 110، ص3

+ نوشته شده در دوشنبه ۱۸ آذر ۱۳۹۸ ساعت 16 توسط غفور شیخی |

تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن

تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن

غفور شیخی(جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی)

بخش‌های اصلی ناجا که حول 3 بخش اصلی فرماندهی، حفاظت اطلاعات و عقیدتی-سیاسی قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از

4- پلیس ۱۱۰ یا نیروی واکنش سریع که در زمان فرماندهی قالیباف ایجاد شد.

5-پلیس آگاهی(با فرماندهی محمدرضا مقیمی)

6-پلیس مبارزه با مواد مخدر(با فرماندهی محمدمسعود زاهدیان)

8-پلیس امنیت عمومی (پاوا که وظیفه کنترل نظم و امنیت را دارد با فرماندهی رضاییان‌فر)

10-پلیس مهاجرت و گذرنامه (صدور و تعویض گذرنامه در کشور و کنترل مهاجرت)

11-پلیس دیپلماتیک (حفاظت از سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های سایر کشورها در ایران)

13-یگان امداد: شامل واحد کنترل اجتماعات، واحد گشت انتظامی، واحد عملیات‌های ویژه و غیره است.

جمع‌بندی

شیخی، غفور (۱۳۹٦) تشکیلات ناجا و مشکلات اجتماعی آن، دوهفته نامه صدای آشنا، سال دهم، شماره 110، ص3

+ نوشته شده در دوشنبه ۱۸ آذر ۱۳۹۸ ساعت 16 توسط غفور شیخی |

پژوهشگری نقد اجتماعی در ایران: اهمیتها و تهدیدها

صحنه ی اوّل

ارزشها و هنجارها و اعتقادات مانند گچ و سیمان و مصالح درون یک عمارت هستند که موجب میشوند آجر بر آجر بند شود و ساختار و ساختمان دوام بیاورد. اصلاحات در واقع ایجاد تغییرات مناسب و پیشبرنده برای تعویض این مصالح و یا حذف و اضافهی دیوارها و نیازمندیهای دیگر است. در یک طرف، بیشتر افراد جامعه، مجموعهی این ارزشها و هنجارها را پناهگاه امن فکر و زندگی خود و فرجام دلخواه آن دنیایشان میپندارند لذا به این سادگی در آنها بازنگری نمیکنند یا انعطاف کافی برای پذیرش تغییرات را ندارند یا در مقابل تفکّر متفاوت و مخالف، به سرعت جبهه میگیرند و عموماً چاشنی غیرت، احساسات و تقدّس را بر بستر اخلاقی حقبجانبانه بدان میافزایند. از طرف دیگر، سیستم قدرت حاکم نیز مالکانه، از این پیوند نامرئی جهت بازتولید و ادامهی سلطهی خود حدأکثر بهرهکشی را به بهانههای مختلف و در أشکال متنوع به انجام میرساند. به مرور زمان و گذشت نسلها، بسیاری از این ارزشها و هنجارها تبدیل به ستونهای سترگ و دیوارهای چندلایه و عمارتهای تو در تویی به نام آداب و رسوم، فرهنگ، دین و مذهب و... میشوند، در هم میآمیزند، ترکیبات مختلف و حتی عجیب به نمایش میگذارند که در شرایط حاد منجر به بروز اختلاف و تفرقه، حبس و زندان، جنگ و کشتار، اعدام و خونریزی با عناوین مختلف و احکام جداگانه میشود. سعی میشود با یک مثال عینی، توضیح فوق، قابل فهمتر گردد. زن شیرده، بارها و به هر دلیلی، از سینهی راست خود به دخترش و از سینهی چپش به پسر همسایه شیر میخوراند. به آن زن، مادر فداکار و به آن دختر و پسر، خواهر-برادر رضاعی میگویند. سالها که گذشت ازدواج و مقاربت جنسی بین این سه نفر در هر دو حالت زیر حرام، گناه کبیره و نابخشودنی محسوب میشود: ازدواج پسر با مادر شیری، ازدواج پسر با خواهر رضاعی. این یک انگاره ترکیبیِ فرهنگی-دینی است که احتمالاً در صورت واردشدن به جزئیات و عمق مسئله، منجر به طرد اجتماعی، حکم قانونی و حتی ریختهشدن خونها گردد.

صحنهی دوّم

مرغ و جوجههایی را تصور کنید که به هر دلیلی از جمله یافتن غذا مشغول چینه کردن هستند. خاکها زیر و رو میشوند. گاهی دانهای یا کرمی و... پدیدار میشود که به نسبت این ماکیان موهبت است. پژوهشگر اجتماعی در خاک مسائل مختلف جامعه و بین اقشار متعدد آن چینه میکند. ارزشها و هنجارها را میکاود. نظام فرهنگی را میجورد. اسناد و مدارک را زیر و رو میکند. جای فعلهای مثبت و منفی و علائم نقطه و سوال در آخر جملات را تغییر میدهد. آداب و رسوم را در بیوزنی و بیارزشی – مانند حل مسائل فیزیک در خلأ- بررسی و بازبینی مینماید. سیر تاریخی و تأثیر و تأثّرهای یک ارزش یا عنصر فرهنگی را در زمانهای مختلف مینگرد. مشاهدات میدانی و شنیدههای گوناگون را ثبت میکند. پیام و تصویری نسبتاً روشن از آشفتگی که عموم مردم از یک تصویر سهبُعدی میبینند، ارائه میدهد. همین امر سبب میشود آجرهای هنجاری و ارزشی برخی عمارتها، بیرون کشیده شوند و به مرور برخی ستونها فرو ریزند. اینجاست که دو طرف فوقالاشاره یعنی اغلب مردم جامعه و دستاندرکاران قدرت، مشت با انگشت بزرگ به سوی پژوهشگر اجتماعی دراز میکنند. اگر محقق در حد پژوهشگر روایی اجتماعی باقی ماند که هیچ و اگر وارد حوزهی نقد اجتماعی شد انگشت بزرگ به سمت پایین تغییر جهت میدهد و با یک بازداشت سپاه و اطلاعات، یک تیتر خبری حسابشده در چند رسانهی فراگیر و دو شایعه و شبنامه، نابودی وی به سادگی در ابعاد مختلف کاری، خانوادگی، اعتباری و... رقم میخورد. سعی میشود با یک مثال عینی، توضیح فوق، قابل فهمتر گردد:

بچهها بمثابه لوحهای سفید به دنیا میآیند، اعضای خانواده و در رأس، والدین، آنها را آموزش میدهند، همهی آنچه که خود هستند (درست و نادرست، علمی و غیر علمی، انسانی و غیرانسانی و...) را بر لوح آنان ثبت و رایت میکنند (بدون مجوّز و اکثر مهارتهای لازم) سپس به مدرسه و آموزشگر میسپارند. معلّمی که (خود صدها مشکل فرهنگی، اقتصادی، روانی و... دارد و) حکومت (که خود هزاران مشکل دارد) وی را (با ملاکهای خود) گزینش و تائید کرده و حقوقی (با چند کارکرد تشویقی، شرطیسازی، کنترلی و...) به وی میدهد تا محتوای کتابهایی که نظام قدرت نوشته در قیافهای موجه و مقبول، واریز ذهن بچهها کند تا تبدیل به آنچه شوند که نظام قدرت میخواهد و میپسندد. در این نگرش پژوهش نقداجتماعی، چنین سیستم آموزشگریی، بجای شغل انبیاء تبدیل به قیف ارزشها و چرخ گوشت هضم بایدهای نظام قدرت در ذهن و هویت و شخصیت بچهها میشود.

صحنهی سوّم

هر فردی در زندگی خود ممکن است دچارِ موقتی یا درگیرِ مستمرّ یک یا چند بیماری ساده و سخت واگیر و غیرواگیر گردد. برخی با خوددرمانی و برخی با مراجعه به پزشک و راههای درمانی معمول، درمان میشوند. برخی بیماریها روال زندگی روزمرهی نه تنها فرد بلکه یک یا چند خانواده را به هم میریزد. جامعه نیز در سادهترین تشبیه، درگیر انواع مشکلات و معضلات، سپس مسائل و آسیبها و سپس بحرانهاست. هر یک از علوم و تخصصها به تناسب کاربرد و تعهد، در دورهی پیشگیری، درمان یا پسدرمانِ کنترلی، سهم و نقش دارند. پژوهش اجتماعی در حوزههای مختلف از جمله سببها، آسیبها و بحرانها، بیشتر از بقیه میتواند و بهتر است که نقش ایفا کند. ریشهیابی و عللشناسی، دادهنمایی و استخراج، بکارگیری روشهای کمّی و کیفی و تلفیقی، تطبیق نظریات و انتخاب دیدگاه مناسب، تحلیل مسیر و عامل و...، راهکاریابی و پیشنهاددهی وی میتواند بستهی علمی مُتقنی در اختیار مجریان (مردم و دولت و...) قرار دهد. به عبارت دیگر هم قبل و هم حین انواع بیماری جامعه، این پژوهش نقد اجتماعی است که میتواند از نسخه یا نسخههای کارساز رونمایی کند. چنانکه نرخ، عمر، شدت و جهت برخی آسیبهای اجتماعی-فرهنگی به اقتضای زیستبوم و فصول و قومیت و غیره متفاوت و در نوسان است، بسیاری از تحلیل و راهکارهای پژوهشی نیز نیازمند بومیسازی و انتخاب بُرد نظریهی کارامد است. از عمدهترین و مسنترین آسیبهای جامعهی ایرانی که کمکم به سازگاری و همزیستی با وضعیت موجود رسیدهاند میتوان به بیکاری، طلاق، اعتیاد، درگیری و نزاع، اختلافات خانوادگی، خشونت، روابط نامشروع جنسی و... اشاره نمود. اهمیت پژوهش نقد اجتماعی در این است که همهی این موارد و صدها مورد دیگر را حتّیالمقدور بررسی نموده و بعضاً راهکارهای کاربردی هم ارائه داده است امّا حوزهی قانونگذاری و اجرا و مدیریت منابع دارای ضعف و قصورهای بیشماریست.

حساسیت پژوهش وقتی بیشتر پدیدار میشود که بدانیم بروز اغلب این آسیبهای فرهنگی-اجتماعی ناشی از پیوندهای پنهان مافیاهای قدرت در ارتباط با نظامهای اقتصادی، دینی، سیاسی و بینالملل کشور است. لذا پژوهش از طرفی دست به جراحی رفع تومورهای جهل و کجفهمی از جامعه در راستای توسعه و پیشرفت میزند و از طرف دیگر دست به روشنگری نقشههای حاکمان در میان طبقات مختلف در راستای توزیع هژمونی قدرت و منابع میکند. از این رو معمولاً در دو سو مورد بیمهری و غضب عوام تودهوار و خواص مسلّط قرار میگیرد اما همین روال و رویه در بستر مهیا و کشور پیشرفته، در همهی مراحل سببشناسی و آسیبشناسی و درمانگری بسیار حائز اهمیت و اهتمام است و پژوهشگران عمومی به توصیف، پیشگیری و درمانِ جسم و روان جامعه (ایستایی و پویایی جوامع) میپردازند و پژوهش نقد اجتماعی فراتر از این بمثابه دستگاه قضا – وکلا، قضات و زندانها و...- به پروندههای مختلف اجتماعی-فرهنگی ورود پیدا میکند و طبق دادهها، اسناد و مدارک، روشها و تکنیکهای خاص به حل و فصل و ختم دعاوی و اصدار حکم نیز میپردازد.

صحنهی آخر

پژوهش اجتماعی، علم بکارگیری و ترکیبِ روشهای متعدد شناخت است که از توصیف، روایت، تبیین و تفسیر آغاز و به نقد و نقش حضور میانجامد. موتور محرکهی تغییر و تضاد است که از درون وضعیت موجود میجوشد و غالباً گریززن وقایع گذشته و خارق عادتهای کنونی و پیشبین حالتهای آینده است. یک پژوهشگر نقد اجتماعی از هر دو طرف جامعه و قدرتمداران، در مظان اتهام است و تا زمانی وی و تحقیقاتش را میخواهند و میپسندند که در راستای توجیه عقاید آنها و دلخوش کردنشان به داشتهها و حفظ سکون وضع موجود باشد. در یک جامعه عقبنگهداشتهشده، هرچه نتایج پژوهشهای وی به ضرر کانونهای سلطه و عادتوارههای حساس توده باشد خطرات جانی و غیرجانی بیشتری نیز متوجه وی خواهد بود. پژوهش نقد اجتماعی-فرهنگی، قدرت بکارگرفته نشده و اژدهای خفتهای است که میتواند جریانهای دریایی هولناکی درون اقیانوس تمدنهای کنونی ایجاد نماید. لحظاتی از دیدگاه پژوهش نقد اجتماعی به برخی از هزاران اصطلاح و مفاهیم بیاندیشید: صیغه محرمیت، مردسالاری، پول، ختنه دختران، انتخابات، قربانی، شهید، یقه سفید، گورخواب، ناموس، اینترنت، زندانی سیاسی، جنگ نرم، سرمایه، حجاب، معراج، طبقه اجتماعی، اسلحه، محیط زیست، آرامش، ولایت فقیه و...

منبع:

- شیخی، غفور (1398) پژوهشگری نقد اجتماعی در ایران: اهمیتها و تهدیدها، هفته‌نامهی ده‌نگی ‌کوردستان، شماره 91، سال 5، ص3

دانلود کامل مطلب. کلیک فرمایید

+ نوشته شده در شنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۸ ساعت 20 توسط غفور شیخی |

کالبدشکافی جماعت دعوت و اصلاح

در سطح منطقه جنوب غرب آسیا حداقل سه قدرت اصلی وجود دارد که هر دو دارای سه وجه ایدئولوژیک، نظامی و مالی هستند.

1-وهابیت با مرکزیت عربستان و پشتوانه‌ی آل‌سعود و تغذیه‌ی علمای سلفی و امرای شیخ‌نشین

2- اخوان با مرکزیت مصر و پشتوانه‌ی قطر و تغذیه‌ی ترکیه و اساتید میانه‌رو و روشنفکران دینی

3- تشیع با مرکزیت ایران و پشتوانه‌ی عراق و تغذیه علمای شیعه و مراجع تقلید

به همین نسبت و ترتیب، در درون ایران، بخش سنّی‌نشینان نیز حداقل سه گرایش شاخص مذهبی وجود دارند

1-وهابیت با مرکزیت جنوب و جنوب شرق ایران به ویژه هرمزگان و بلوچستان که دارای رویکرد تبلیغی-سلفی و جهادی است.

2-اخوان با مرکزیت شمال غرب و غرب به ویژه کردستان و سپس فارس و خراسان و بندرعباس که دارای رویکرد اعتدالی- اصلاحی و تعامل با دولت‌هاست.

3- مکتب قرآن با مرکزیت شمال غرب و غرب به ویژه کردستان و آذربایجان غربی که دارای رویکرد تزکیه‌ای- اقتصادی و غیرسیاسی است.

تحلیل فراز و فرود اخوان در ایران بدون در نظرگرفتن وضعیت وهابیت و مکتب قرآن چندان منطقی نیست. به این معنا که تفکر وهابیت برای ایران و اهداف آن در داخل و در منطقه خطرناک و تهاجمی است. تفکر مکتب قرآن اصلی یا مرکزی از بعد از انشقاق که سر سازگاری و مشارکت سیاسی نداشته نیز چندان مقبول و مطبوع پایتخت‌نشینان نیست. اخوان که در مصر برای مقابله‌ی فرهنگی با سلطه‌ی غیراسلامی شکل گرفت در سوریه به ویژه بعد از عطار و حوی رنگ‌و‌بوی مقابله‌ی با دولت به خود گرفت اما در ایران اخوان، دور و نزدیک همواره با دولت‌ها همراه بوده و خیزهای متعددی برای کسب قدرت مدیریتی، کرسی مجلس، پست اجرایی و رایزنی سیاسی داشته است. پیش‌تر که برگردیم قابل اشاره است که در دهه50 میلادی، اخوان دفاتر زیادی در لبنان، سوریه، فلسطین، اردن، عراق، عربستان، اندونزی، سریلانکا و پاکستان دایر نمود و در ایران همکاری نزدیکی با فدائیان اسلام داشت که ...

پژوهشگـری.روش تحقیق،مقالات،منابع، SPSS

نوشته‌های پیشین

آرشیو موضوعی

برچسب‌ها

پیوندها