Searches

نقش مناطق غرب کشور در اقتصاد مقاومتی و جدال با تحریم ها

غفور شیخی

به جرات می توان گفت که هر طرح و برنامه ای در سطوح و مراحل مختلف خود از مطالعات مقدماتی تا اجرا و ارزیابی، نیاز به علوم اجتماعی بطور عام و جامعه شناسی بطور خاص دارد. چرا که در فرایند بررسی هر مسئله ای عامل ها و علل متعدد فرهنگی، اقتصادی، خارجی و... دخیل اند و این علوم اجتماعی است که بازوی اصلی کشور در ایجاد زیرساخت‌های تئوریک جهت تهیه و طراحی اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود و باید قبل از ورود به آن، مبنای تئوریک و بنیانی‌اش تشریح شود. از این رو بهتر است که «جامعه شناسی با بررسی ساختار اجتماعی ایران، چگونگی بسیج عمومی جامعه را مطالعه کند و دراین راه از مولفه‌های علمی و تخصصی برای ایجاد جامعه مقاومتی بهره ببرد. در کنار این موضوع، جامعه‌شناسی باید چگونگی افزایش قدرت و مقاومت عمومی و هم‌چنین گسترش روحیه وفاق را هم مورد بررسی قرار دهد تا با توجه به پشتوانه تاریخی-اجتماعی ایران به نوعی بازوی تببین اجتماعی برای اقتصاد مقاومتی تبدیل شود.» از طرف دیگر مسأله‌ی ضرورت طراحی یک الگوی مشخص از سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی نیز مرتبط با آن است. لذا در این مطلب سعی بر آن است ابتدا تاریخچه تحریم ها و ضرورت اقتصاد مقاومتی بیان شود. سپس تعاریفی از آن با ذکر ویژگی ها، ارائه گردد. در ادامه، بر عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط با کیفیت اجرای آن تاکید نموده و در پایان راهکارهایی عملیاتی، پیشنهاد می شوند.

تاریخچه تحریم ها علیه ایران و استراتژی های مقاومت

ایران از نظر موضوع، مورد تحریم های نفتی، مالی (مبادلات پولی)، تجاری (واردات و سرمایه گذاری)، خدمات (بانکداری، سوییفت و بیمه)، حمل و نقل هوایی- دریایی و تحریم های اشخاص معین قرار گرفته که توسط تحریم کنندگان یک جانبه (ایالات متحده، کانادا، ژاپن، استرالیا و کره جنوبی)، چند جانبه (اتحادیه اروپا) و بین المللی (قطع نامه های سازمان ملل متحد) صورت گرفته اند. آبان ۱۳۵۸ ج.کار‌تر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا نخستین تحریم علیه ایران (منع واردات نفت از ایران) را اجرایی نمود.سپس (مصوبه ۱۲۱۷۰) همه سپرده‌ها و دارایی‌های دولت و بانک مرکزی ایران در آمریکا مسدود شد. (مصوبه ۱۲۲۰۵آوریل 1980) صادرات و نقل و انتقال مالی آمریکا به ایران ممنوع شد. از مسافرت اتباع آمریکایی به ایران جلوگیری شد (مصوبه۱۲۲۱۱). کاهش پرداخت‌های مالی آمریکا به سازمان‌های بین المللی که همکار ایران بودند در دولت ر. ریگان ادامه یافت. 1986، فروش اسلحه و قطعات یدکی و تجهیزات وابسته، ممنوع گردید. در دولت بوش پدر، 1992، فروش تمام تجهیزات با کاربرد دوگانه به ایران ممنوع شد. در دولت کلینتون، تحریم ها با قانون داماتو و تحت فشار قراردادن ایران از ناحیه درآمدهای نفتی، شدت بیشتری گرفت. در دولت ج.بوش و بعد از جریان 11سپتامبر2001، روابط تیره ترشد. ایران در 2003 فعالیت هسته ای خود را به جهانیان اعلام کرد. قطعنامه ۱۷۴۷ سازمان ملل، در مارس ۲۰۰۷ (ممنوعیت دسترسی ایران به فناوری‌های هسته‌ای)به تصویب شورای امنیت رسید. تحریم ها علاوه بر نشانه رفتن نفت، وارد مبادلات پولی و بانکی (تحریم بانک سپه 2005 و صادرات 2007) و سپس فعالیت های هسته ای ایران شد. سال 2006 و بعد از آن، قطعنامه هایی (مانند 1737، 1747،1803 و...) مبنی بر ممنوعیت فروش تجهیزات و فناوری‌های مرتبط با موضوعات هسته‌ای و بازرسی کشتی‌ها و هواپیماهای ایرانی به تصویب رسید. در دوره اباما، تحریم ها تشدید می شوند.در 2011 و بعدتر، تجارت با ایران در زمینه فلزات گران بها، گرافیت، آلومینیوم و فولاد، زغال‌سنگ کارخانه‌های ذوب آهن و نرم‌افزار فرایندهای صنعتی ممنوع می گردد. بنابراین تحریم ها هم سیاسی و هم اقتصادی هستند که با جنگ نرم رسانه ای، به کارزاری تمام عیار تبدیل می شود. در طرف دیگر، ایران با اتخاذ راهکارهایی، درپی دورزدن و کاهش اثرات مخرب تحریم ها و تبدیل تهدیدها به فرصت برآمده است. با نگاهی به جدول شماره 1، می توان برخی از راهکارهای رهبری ایران در نامگذاری سالها را ملاحظه نمود.

در سال 1386، استراتژی اقتصاد مقاومتی، توسط رهبری، به عنوان راهکاری به جهت مقابله و مقاومت دربرابر تحریم ها و در راستای حفظ رشد اقتصادی و تبدیل فشار به سرعت در تولید مطرح شد و دررمضان89 تاکید مجدد نمودند.

امّا منظور از اقتصاد مقاومتی[1] چیست؟

اقتصاد مقاومتی با رویكرد تلاش جهادگونه و حمایت و مصرف هدفمند از تولید داخلی، در واقع ابزاری جهت تبدیل تحریم به فرصت است و در راستای پاسخگويي معقول به نيازهاي فراوان با منابع و امکانات کم موجود می باشد که به نوعی می توان گفت قیام علیه سوداگری و دلالی جهت دور زدن تحریم ها یا به عبارتی تحریم تحریم هاست. روشی برای مقابله با تحریم ها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده می‌باشد، در شرایطی که صادرات و واردات هیچ کدام برای آن کشور مجاز نیست. برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید وابستگی‌های خارجی کاهش یابد و بر تولید داخلی کشور و تلاش برای خوداتکایی تاکید گردد. «اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که به یک ملت امکان می دهد که در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خود را داشته باشد». رکن اساسی در این رویکرد، ضرورت مقاومت برای رد کردن فشارها و عبور از سختی‌ها برای رسیدن به نقاط مثبت ملی است. این مفهوم، پس از محاصره غزه در سال ۲۰۰۵، عملاً اجرایی شد و مورد استفاده قرار گرفت. «سياست گذاري از اين مدل در کشورهاي ديگر هم بوده و هست فقط ممکن است هر کشور عنوان خاص خود را انتخاب کند. شايد اگر اغراق نباشد بخشي از سياست هايي که در کشورهاي اروپايي رخ مي دهد و از آن به عنوان اقتصاد رياضتي ياد مي شود به اعتقاد من مي تواند از جنس سياست هاي اقتصاد مقاومتي باشد. »[2]

اقتصاد مقاومتی این ویژگی های کلی را دارد:

- یک اقتصاد مقاومتی فعال و پویای داخلی است نه یک اقتصاد منفعل و بسته که منتظر مرگ باشد.

- این نوع اقتصاد، بیشتر برای دوره گذار از تنگنا و کاهش فشار طراحی شده و با اقتصاد تهاجمی، صیانتی، ریاضتی، عدالتی، جهادی و ... تفاوت ها و تشابهاتی دارد.

- استفاده از همه ظرفیتهای بخشهای دولتی و غیردولتی، اهتمام جدی به حل مشکلات معیشتی مردم، مبارزه با مفاسد اقتصادی، حمایت از تولید ملی و مبارزه با اسراف از لوازم این نوع اقتصادند.

- در پی اصلاح الگوی مصرف و سبک زندگی مردم بلحاظ اجتماعی و فرهنگی و دینی می باشد.

- به دنبال کنترل مصرف‌ و کاهش هزينه‌ها و ارتقاي سرمايه اجتماعي و انضباط مالي و ارتقاي نقش بخش خصوصي است.

- ریشه در جهان‌بینی توحیدی دارد و مقوله‌های مادی، معیشت و معنویت را در یک تفسیر و یک الگوی خاص دنبال می‌کند و الگویی سوسیالیستی و سرمایه‌داری نیست.

- متشکل از دو بخش اصلی مقابله با دشمن و رقیب خارجی (در شکل انواع تحریم ها و ترفندها) و تقابل با دشمن داخلی است که به صورت اشاعه ناامیدی، احتکار، رانت‌خواری، پول‌شویی، فقر و تبعیض ظاهر می‌شود.

- در اقتصاد مقاومتی، باور خیلی مهم است که این باور در بسیاری از مسئولان به وجود نیامده و باید اول فرهنگ مدیران تغییر کند و رسانه ها، دانشگاه ها و مجامع مذهبی و... تعاریف و اصول این اقتصاد را در بین مردم تبلیغ و تبیین نمایند چرا که اقتصاد مقاومتی ماهیتاً برنامه ای مردمی است. روزنامه واشنگتن‌پست نوشت:« موفقیت در این زمینه مستلزم آن است که ایرانی ها به محصولات ساخت داخل اعتماد کنند»

.[3]

کشور ما به اقتضای نوع حکومت و دیدگاه هایش دارای دوستان و دشمنانی داخلی و خارجی است. هر حکومتی هم نقاط مثبت و منفی در تصویب قوانین و اجرای مصوبات و فرایند کنترل و نظارت دارد. بعد از جنگ ایران و عراق، اقتصاد رفاه در نظر گرفته شد اما اکنون ایران که بیشتر متکی بر درآمدهای نفتی بود، در مرحله گذار از تحریم هاست. بنابراین نظام سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باید هماهنگ با مردم عمل نمایند و شرایط کنونی می طلبد که همه با هم، شیوه مصرف خود را تغییر دهیم. از تولیدات داخلی حمایت کنیم. در سبک زندگی، تغییرات و اصلاحاتی ایجاد نموده و بجای انفعال و ناامیدی، بر تلاش خود بیفزاییم. هر ملتی که به استقلال و توان و همبستگی خود ایمان و باور داشته باشد می تواند در برابر بسیاری از کم و کاستی ها، مقاومت نماید. صرفاً شکوه و گلایه از وضع موجود که احتکار و گرانی غوغا می کند و بهای ارز چنان است و غیره، راه حل نیست و ضمن داشتن انتقادات سازنده می توان عملاً و عالماً، دست به دست هم داد و در راستای عملیاتی کردن این نوع اقتصاد پویا و متکی به داخل، فعالیت نمود. اکنون که روشن شد وضعیت ایران بلحاظ تحریم ها چگونه است و در چه مرحله ای تاریخی قرار دارد و راهکار چیست آیا باید ناامیدانه دست از تلاش کشید و جامعه همبستگی و وفاق ملی و وجدان جمعی اش را تسلیم دیگران نماید؟

پیشنهادها

طبعاً در این مجال کم نمی گنجد که تمام زوایای اقتصاد مقاومتی و بحث و نقدها مورد بررسی قرار گیرند اما با توجه به پیشینه تاریخی کردستان به طور خاص و غرب کشور به طور عام، فرهنگ زیستی و اعتقادات دینی آنان و شرایط مرزنشینی و سوق الجیشی بودن آن، این منطقه می تواند پیشگام عملیاتی ساختن اقتصاد مقاومتی بر اساس دین و فرهنگ خود باشند و بر این مبنا پیشنهاد می گردد که:

- سرمایه داران این منطقه (آذری نشین ها و کردنشین ها) بجای سرمایه گذاری در کلان شهرها بر اشتغال زایی در شهرستان های کوچک تر اقدام نمایند تا مسبب خیر و برکت و اهتمام به تولیدات بومی و محلی گردند و توان مالی آنها، پشتوانه مردم اقشار متوسط و پایین باشد.

- همکاری نهادهای اجرایی مانند فرمانداران محترم منطقه با دیگر ادارات و مسئولین و بانک ها در راستای حمایت از کارآفرینی، صنایع دستی محلی، جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق از طریق مرزها و... که در این دوره گذار بتوان با حرکتی حکیمانه عمل کرد.

- برگزاری بیشتر مراسم های محلی و عمومی، جشن ها و جشنواره ها، موسیقی و مسابقات مختلف در راستای شادنمودن مردم و زدودن برخی افکار و القای امید همگانی.

- اهتمام جدی سرپرست محترم خانواده، مسئولین دلسوز، روحانیون معظم، رسانه ها، نشریات، دانشگاه ها و مجامع دینی به تبیین و تبلیغ اقتصاد مقاومتی در بین خود و مردم، به صورتی که اصل جریان با زوایای آن برای همگان روشن و قابل استدلال باشد و مورد بحث و پذیرش و اطاعت بیشتری قرار گیرد.

- نظارت مردمی بر بازار و همکاری بازرسان و ناظران با مردم جهت جلوگیری از افزایش قیمت های نامتعارف وسوء استفاده محتکران و برخورد جدی نیروهای نظامی و انتظامی با برخی آسیب های اجتماعی ناشی از دوره گذار مانند اوباش گری، سرقت، افزایش قیمت، ابتیاع مواد مخدر سنتی و صنعتی، تبلیغ شایعات وتزریق یاس، قاچاق و غیره.

- این مناطق، به صورت عادی، محروم هستند و نمی توان چندان انتظار داشت که سبدکالا و مصرف خانوار را که تاکنون هم متشکل از اقلام اصلی و ضروری بوده، خیلی کاهش دهند. چون معمولاً این اقشار بالا و متموّل و متمکّن جامعه هستند که سبک زندگی خاص و اسراف بیشتری دارند لذا این مناطق نیاز به اشتغال زایی بیشتر، تقویت روحیه و امیدواری، بازکردن نقاط مرزی و گمرکی بسیار بیشتر برای مبادلات قانونی با همسایگان دارند.

در آخر ذکر این نکته نیز لازم است که اگر توسعه به صورت متوازن و پایدار در این مناطق غرب کشور و کردستان شکل می گرفت و پیگیری می شد و اهتمام جدی به بارورساختن توانایی ها و پتانسیل های منطقه محروم در راستای اعتلای کشور می شد اکنون در این شرایط، این مناطق بیشتر و راحت تر می توانستند در خدمت کشور و میهن عزیزشان باشند و انشاءالله با همبستگی و احساس مسئولیت بیشتر اقتصاد مقاومتی را مطابق بیانات رهبری، عملی و عملیاتی سازند.

منبع این مطلب