منگنه‌ی معیشت و امنیّت در مناطق کوردنشین
منگنه‌ی معیشت و امنیّت در مناطق کوردنشین
غفور شیخی (جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی)
درامد
معیشت در ساده‌ترین تعریف به سبدمعیشتی برمی‌گردد که عبارت است از تأمین هزینه‌های اصلی و اولیه‌ی یک خانوار اعم از نرخ مسکن، تغذیه، بهداشت و درمان، آموزش و اقلام موثر دیگر که امکان یک زندگی آبرومندانه را فراهم سازد. این به معنای نادیده گرفتن سبد مطلوب یا قناعت به وضع موجود یا به فراموشی سپردن معیشت پایدار نیست. این مفهوم، در این شرایط اقتصاد داخلی و تغییرات سیاسی منطقه، یکی از حساس‌ترین و مشکل‌ترین وضعیت‌های متغیر و در نوسان جامعه‌ی ایرانی است. در طرف دیگر، مفهوم امنیّت به همان سان مهم و حساس قرار دارد که شاید بتوان ساده‌ترین تعریف آن را نبود تهدید و هراس با کنترل عوامل موثر بر برهم‌زدن آرامش در ابعاد فردی، اجتماعی، سیاسی و... دانست.
الف- وضعیت معیشت
شاخص‌هایی مانند درصد بیکاری، میزان اشتغال‌زایی، میانگین درآمد سرپرست خانوار، برآورد قدرت خرید، حجم تراکنش‌های مالی، پس‌انداز، هزینه‌های تفریح، سفر و اوقات فراغت، نرخ تورم و غیره در نگاهی ترکیبی می‌توانند نمایی کلّی و شفّاف از وضعیت معیشت یک خانواده یا منطقه یا جامعه و حتّی کشور را به دست دهد. بر اساس گزارش بانک جهانی و مرکز آمار در سال 1392و خبرگزاری جام (29خرداد 92)، جدیدترین تغییرات نرخ بیکاری در ایران به میزان حدود 21درصد برآورد شده و سیر صعودی داشته است. استان لرستان عنوان بیشترین دارنده جمعیت بیکار را به خود اختصاص داده است. بعد از آن استان ایلام با 2/19 درصد قرار دارد. از سوی دیگر پایین‌ترین نرخ بیکاری با 7/7 درصد در استان خراسان جنوبی ثبت شده است. مقایسه نسبت اشتغال در بین استان‌های ایران نشان می‌دهد استان زنجان با حدود 37درصد بالاترین نسبت اشتغال را دارد و استان سیستان و بلوچستان با حدود 25درصد پایین‌ترین نسبت اشتغال را دارد و نسبت اشتغال در کل کشور حدود 33درصد است. در بخش صنعت، استان قم با 6/43 درصد بیشترین و استان کرمانشاه با حدود 19درصد کمترین درصد شاغلان را به خود اختصاص داده‌اند. براساس چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز سال 95 که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته است، استان کردستان با حدود 18درصد در رتبه سوم بیکاری کشور قرار دارد.
کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش در واحدهای تولیدی استان کردستان، رکود اقتصادی در جهان، اتخاذ سیاست های انقباضی در بانک‌های عامل و متوقف کردن پرداخت تسهیلات بنگاه‌های اقتصادی زودبازده و رکود بازار مسکن در استان کردستان به تبع آن در سایر مناطق کوردنشین از جمله مهمترین عوامل موثر بر افزایش نرخ بیکاری به شمار می‌روند. حدود 40درصد جمعیت کشور تحت هیچ‌گونه پوشش بیمه‌ی اجتماعی نیستند و مناطق کوردنشین نیز از این وضعیت مستثنی نیستند.
افزایش چک‌های برگشتی، بیشتر شدن شکاف طبقاتی، روی آوردن خانواده‌ها به خرید اقلام اصلی زندگی، بالارفتن منازعه‌های خانوادگی و خیابانی، هشدارها و فشارهای عصبی و رفتاری، پایین آمدن مسافرت‌ها و دیدوبازدیدها و در کل وجود نارضایتی از وضعیت زندگی بیانگر مشکل معیشتی در جامعه است.
ب- وضعیت امنیّت
هرچند نمی‌توان تمام انواع و جنبه‌های امنیّت را در نبود جنگ داخلی محدود کرد اما قاطعانه می‌توان اظهار داشت که با توجّه به وضعیت مشابه کشورهای منطقه، بارش رسانه‌های معاند، مواضع ضدسرمایه‌داری و ضدسلطه‌گری ایران در جهان و همچنین اقرار خود مردم، وضعیت امنیّت بسیار مطلوب می‌باشد. همین امر که به روش‌های متعدد در صدد آن هستند تا بر این نعمت نامحسوس، خدشه و آسیب وارد سازند خود بیانگر نقطه قوت داخلی است. اما در مناطق کوردنشین، امنیّت مفهومی پیچیده‌تر و حساس‌تر به خود گرفته است و آن هم حداقل به دو دلیل است:
اول-نحوه‌ی عمل برخی مسئولین داخلی که برای تداوم قدرت و مشروعیت خود از نظام مایه گذاشته‌اند و با کوچک‌ترین مطالبات مردمی یا پوشش کم‌کاری‌های خود با برچسب و تهدید امنیّتی برخورد داشته‌اند یا چنان وانمود کرده‌اند. کوردبودن و سنّی‌بودن همواره بعنوان تهدیدی بالقوّه برای کلیت ایران، آگاهانه یا ناآگاهانه تبلیغ شده است. جدا از امتیازگیری این عده‌ی سوءاستفاده کننده از پایتخت، تمامی شاخص‌ها بیانگر ردّ این مدعای هراسناکی مناطق کوردنشین‌اند از جمله میزان مشارکت‌های سیاسی، حضور در صحنه‌های انتخاباتی، نمود در راهپیمایی‌ها، بی‌توجهی به دعوت‌ها و تبلیغ‌های معاندان، درخواست نخبگان برای ورود به بخش مدیریت و اجرایی نظام و غیره.
دوم- وجود احزاب خارجی و مرزهای مشترک طولانی با کشورهای دیگر و انگشت‌نهادن قدرت‌های جهانی بر این مناطق.
پ- ارتباط معیشت و امنیّت
بین وضعیت معیشت و وضعیت امنیّت ارتباط و همبستگی وجود دارد. غالب‌ترین وجه آن این است که هرچه وضعیت معیشت بهتر و مطلوب‌تر باشد وضعیت امنیّت نیز افزایش می‌یابد و هرچه نارضایتی از معیشت مردمی بیشتر شود از امنیّت و جنبه‌های مختلف فردی، روانی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و غیره‌ی آن کاسته می‌شود. هرچند متغیرها و پارامترهای دیگری نیز در این فرایند دخیل هستند مانند نحوه‌ی گزینش و انتخاب و موضع‌گیری مردم که ممکن است با آگاهی از برنامه‌های کلان منطقه‌ای، امنیّت بیش از پیش از سوی خود مردم، حفاظت و پاس‌داری شود.
اکنون مناطق کوردنشین در بین این منگنه قرار گرفته‌اند که بلحاظ معیشتی دچار مشکلات عدیده هستند و بلحاظ امنیّتی دچار دیدگاه غیرواقع‌گرایانه و غیرقابل اعتماد هستند. در این ابهام و غیرشفافیت ممکن است هر نوع فعالیت مدنی، مطالبه‌گری معیشتی، حتی درخواست عمل کردن به قوانین مسکوت، برچسب امنیّتی بخورد و همین دستاویز سوءاستفاده برای تبلیغات رسانه‌ای معاندان خارجی یا پرونده‌سازی برخی نااهلان داخلی قرار گیرد. بنابراین نمی‌توان ادعا نمود که تلاش برای بهبود وضعیت معیشتی مردمی، به معنای تلاش در راستای مخدوش کردن امنیّت در منطقه و یا باز کردن راه برای نفوذ بیگانگان است. چنان که سابقاً نیز اشاره شد مناطق کوردنشین در عمل با وجود همه‌ی بی‌مهری‌ها ثابت کرده‌اند که آگاهانه ایران را دوست دارند و مجدّانه پاس‌داری می‌کنند و حتّی در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی- سیاسی متوسّل به اعمال احساسی و واردساختن هزینه به کشور نشده‌اند.
ت- راهکارها و پیشنهادها
مبرهن است که هر کشوری باید در فراز و فرودها و چالش‌های مختلف داخلی و خارجی بیفتد و آن را با هزینه‌های مختلف هم مدیریت نماید. برای این مدیریت صحیح در کمترین زمان و با کمترین هزینه‌ی ممکن طبعاً نیاز به همفکری نخبگان، مجرّبان، سمن‌ها، دست‌اندرکاران کشوری و... است. اکنون می‌توان ادعا و اثبات نمود که مشکلات معیشتی مردم در عمل، زندگی را به ویژه در مناطق کوردنشین، بسیار سخت و طاقت‌فرسا کرده است. برای مدیریت بلندمدت اوضاع و نه تسکین موضعی و موقتی می‌توان راهکارها و پیشنهادهای عملیاتی ذیل را ارائه نمود:
1-با مفاسد اقتصادی، ویژه‌خوارها و مختلسان برخورد جدّی قضایی و علنی و رسانه‌ای شود. شاید این امر منافع عدّه‌ای را به شدّت به خطر اندازد که تهدید به افشای اطلاعات هم بکنند اما در واقع در مقابل منافع ملی و خواست مردم قرار خواهند گرفت و همین امر موجبات برخوردهای راحت‌تری برای دست‌اندرکاران دلسوز فراهم می‌آورد.
2-ساماندهی سازوکار بانکی کشور در راستای خدمت‌رسانی به تقویت تولید داخلی و تشویق سرمایه‌گذاری و کاهش سود وام‌ها و تسهیلات و انواع قراردادها که این امر نیز موجب افزایش امید در بین مردم و کاهش سلطه و رانت و پولشویی در داخل می‌شود.
3- اشتغال‌زایی با پشتوانه‌ی جذب سرمایه‌گذاری می‌تواند در حوزه‌های گردشگری، جوانان، تجارت الکترونیک، معادن، ورزش و مبادلات مرزی روح تازه‌ای به مناطق کوردنشین بدمد و با انتصاب فرمانداران شایسته و جذب کارآفرینان و دعوت از نخبگان و آغوش باز برای استقبال از سرمایه‌گذاری مطمئن خارجی، قابل اجراست.
4- واگذاری مدیریت‌های کلانی و میانی مناطق کوردنشین به متخصصان بومی و اعتماد به تفویض اختیار به آنان در راستای شناسایی مشکلات، ارائه راهکارها و اجرایی کردن برنامه‌های موفقیت‌آمیز که مطمئنا این موهبت، موجبات شکوفایی و اعتلای کشور و بسته شدن راه نفوذ برای جولان اغیار در آینده در این مناطق را فراهم می‌سازد.
منبع:
-شیخی، غفور(۱۳۹٦) منگنه‌ی معیشت و امنیّت در مناطق کوردنشین، هفته‌نامه‌ی ده‌نگی کوردستان، 14بهمن، ش58، صص2و6
دانلود کامل این مطلب در محیط word
علاقه ام به بحث های گروهی و تخصصی به ویژه حوزه ی جامعه شناسی و پژوهشگری است. از منتقدان گرامی درخواست دارم مرا یاری و راهنمایی فرمایند. متشکرم.