حقوق مذهبی در گفتار و رفتار مطهری و عثمانی
حقوق مذهبی در گفتار و رفتار مطهری و عثمانی
غفور شیخی
1-نیم نگاه
اولی متولد1336تهران، فرزند شهید فقید مرتضی مطهری، مسلمان شیعه مذهب، فارس زبان، دکتری فلسفه و کلام با پیشینه سه دوره نمایندگی مجلس هشتم تا دهم که برادرهمسر آقای دکتر علی لاریجانی (فریده مطهری) و همسر نوه شیخ جواد انصاری همدانی بسال 1362 اند. مخالفت های جنجالی با شخصیت هایی مانند آیه الله لاریجانی، رسایی، کوچک زاده و محمود احمدی نژاد داشته است.دور نهم بر صدر لیست صدای ملت اعتدال گرا قرار داشت.
دومی متولد شب یلدای1348بوکان، فرزند ملاجسیم، مسلمان سنّی مذهب، کُرد زبان، دکتری حسابداری با پیشینه سه دوره نمایندگی مجلس هشتم تا دهم. دور نهم در لیست فراکسیون رهروان و لایت قرار داشت. ورود وی به مجلس از گذرگاه اصول گرایی بود ولی در دوره دهم از لیست امید سر برآورد.
2-پیشینه
1-2- علی مطهری
-۱۹ فروردين ۱۳۹۳
مطهری در ماجرای آزادی مرزبانان گروگان گرفته شده مرز سروان گفت «ما نباید نقش علمای اهل سنت را نادیده بگیریم، از طرفی شعار وحدت شیعه و سنی بدهیم و وقتی آنها با نظام همکاری می کنند، علیه آنها صحبت کنیم. این نوعی تناقض در رفتار ماست و نباید حق آنها را نادیده بگیریم.»
-21 دی 1393
مطهری در ابتدای نطق خود با اشاره به اعیاد مذهبی اظهار داشت:«جشن میلاد پیامبر اکرم (ص) در میان ما شیعیان نسبت به جشن میلاد حضرت مسیح (ع) در میان مسیحیان و جشن میلاد پیامبراسلام (ص) در میان اهل سنت از شور و هیجان کمتری برخوردار است.گویی یک تقسیم کار صورت گرفته است بزرگداشت پیغمبر اسلام (ص) به اهل سنت واگذار شده و بزرگداشت ائمه اطهار به شیعه، این یک نقطه ضعف برای ماست که باید به همت روحانیت و رسانهها اصلاح شود. در این میان علمای شیعه و سنی نقش مهمی در مبارزه با بدعتها دارند اگر وحدت اسلامی آن گونه که آیتالله بروجردی و امام خمینی(ره) و مطهری و مقام معظم رهبری بیان کردند دنبال و بیشتر بر مشترکات و تشکیل جبهه واحد در مقابل دشمن مشترک تاکید میشد امروز زمینه پیدایش گروههایی مثل داعش و القاعده وجود نداشت.
-۲۳ دی ۱۳۹۳
مطهری به عزاداری حضرت فاطمه (س) اشکال وارد کرد و تاکید داشت نباید در عزاداری رسول اکرم (ص) مصیبت حضرت زهرا (س) خوانده شود چراکه موجب ناراحتی اهل سنت شده و در نتیجه حمایت و دفاع عربستان از تکفیریها را تقویت می کند.
-۲۶ دی ۱۳۹۳
بیش از 120 فعال دانشجویی سنّی طی بیانیه ای رسمی و رسانه ای، از مواضع علی مطهری حمایت و تشکر کردند.
-23بهمن 1394
تعدادی از چهرههای ملی از جمله مطهری، حسین مظفر (نماینده مجلس و وزیر پیشین آموزش و پرورش)، کاظمی (وزیر پیشین رفاه)، حسینی (سفیر سابق ایران در عربستان و سنگال) و معینی (عضو کمیسیون اصل ۹۰ در مجلس) روز جمعه در مسجد اهل سنّت صادقیهی تهران حضور پیدا کردند. مطهری، ضمن ابراز خوشحالی از حضور در جمع نمازگزاران اهل سنّت، نمایندهی مجلس را نمایندهی همهی مردم ایران و از جمله اهل سنّت دانست که باید از حقوق اهل سنّت و نیز سایر اقوام و مذاهب دفاع کند. وی سپس با اشاره به نظرات آیتالله بروجردی و شهید مطهری، ضرورت تأکید بر مشترکات میان مذاهب و پرهیز از پرداختن به اختلافاتی که بیشتر تاریخی هستند را یادآور شد و تصریح کرد: «لازم است ضمن درک حساسیت برخی نهادهای امنیتی نسبت به نفوذ احتمالی گروههای تندرو فعال در خاورمیانه، نباید ترس بیجا وجود داشته باشد.»
مطهری سپس با بیان اینکه استفاده از افراد توانمند اهل سنّت در مناصب حکومتی از جمله وزارت، موجب همدلی و اتحاد بیشتر میگردد، گفت: «صحبت کردن از وحدت اسلامی، نباید فقط در مقام حرف باشد و بلکه باید در عمل نشان داده شود.»
-6 اسفند ۱۳۹۴
جامعه اهل سنت تهران در بیانیه ای جداگانه از لیست آقای عارف و مطهری در انتخابات مجلس و لیست خبرگان مردم در انتخابات خبرگان و البته دو سه نفر مستقل دیگر حمایت کردند.
-۱۵ تير ۱۳۹۵
مطهری و برخی نمایندگان دیگر بخاطر تعطیلی نمازخانه اهل سنت و عدم مجوز برگزاری عیدفطر به تذکر کتبی به وزیر می دهند. محمود صادقی اظهار داشته که در جریان نشست علنی مجلس، بهاتفاق ۱۸ نفر از نمایندگان مجلس با استناد به اصل ۱۲ قانون اساسی به وزیر کشور تذکر کتبی دادیم. متاسفانه اخیراً فعالیتهای نمازخانه صالحیه متعلق به اهل سنت در شهرستان اسلامشهر تعطیل شده و اجازه اقامه نماز عیدفطر در این مسجد نیز صادر نشده است. همچنین اجازه اقامه نماز عید فطر در برخی از مساجد دیگر از جمله مسجد تهرانپارس تاکنون صادر نشده است که به نظر میرسد این تضییقات با وحدت شیعه و سنّی که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده مغایرت دارد و باتوجه به تحرکات فرقهگرایانه در منطقه با امنیت ملی نیز در تضاد و تغایر است. اکثر امضاکنندگان این تذکر کتبی از اعضای فراکسیون امید هستند مانند علی مطهری، محمدجواد فتحی، سید فرید موسوی، مصطفی کواکبیان، علیرضا رحیمی، محمدعلی وکیلی، قاسم میرزایی، عبدالرضا هاشمزایی، ابوالفضل سروش، جلیل رحیمی و سهیلا جلودارزاده/ .
2-2- محمدقسیم عثمانی
-28 فروردین 1392
«اگر مشایی رجل سیاسی است خلیفه سوم نیز شیعه ۱۲ امامی است» که این سخن آقای عثمانی مورد مخالفت و اعتراض کوچک زاده، حسینیان، رسایی،کریمی قدوسی، حاجی دلیگانی و سایر احمدی نژادها قرار گرفت و به جایگاه هیات رئیسه رجوع و اعتراض کردند. روح الله حسینیان از اظهارنظر عثمانی به خشم آمده و با فریاد «بیغیرتها»، نمایندگان مجلس را مخاطب قرار داد. وی در ادامه در داخل صحن علنی و با صدای بلند با لحن تندی به خلیفه دوّم اهل سنت برخی کلمات ناروا نسبت داد که این موضوع با واکنش شدید سیدباقر حسینی (نماینده شیعه مذهب زابل) روبرو شد و کار تا مرز درگیری فیزیکی پیش رفت. نماینده اهل سنت، از بلیط خلیفه سوم برای مقابله سیاسی استفاده کرد اما در هنگام اهانت به خلیفه دوم، نماینده اهل تشیع، دفاع و حمایت نمود در حالی که سپس عثمانی و حسینیان با یکدیگر مصافحه می کنند!
-4 تير ۱۳۹۲
عثمانی درخصوص کشته شدن 4 نفر از مسلمانان در مصر گفت «جرم اين شهدا چيزي جز عشق به اهل بيت(ع) نبوده است. ما نمايندگان اهل تسنن اين فاجعه را محکوم ميکنيم و از اين موضوع تبرّي ميجوييم که آنها به نام اهل سنت به تشيع صدمه ميزنند.»
-۳۰ تير ۱۳۹۲
شرکت ایرانسل طی مسابقه پیامکی و در راستای درآمدزایی صراحتاً به خلیفه دوّم توهین می کند. عثمانی اظهار می دارد «ما نمایندگان این اقدام شرکت ایرانسل را محکوم میکنیم و از ریاست مجلس درخواست میکنیم نسبت به این موضوع عکسالعمل نشان دهد.» ابوترابیفرد تائید می کند که هرگونه اقدام، سخن و حرکتی که شئون مورد احترام مذاهب اسلامی و امت اسلامی را مورد خدشه قرار دهد، محکوم است. این در حالی است که نمایندگان زاهدان علاوه بر اعتراض شفاهی و رسمی، از طریق اعلام جرم دادستانی عمل کردند.
-16 دی 1393
عثمانی با یازده تن از نمایندگان اهل سنت مجلس، همزمان با هفته وحدت به قم سفر کرده و ضمن زیارت حرم حضرت معصومه (س) به دیدار چند تن از مراجع عظام قم از جمله آیت الله نوری همدانی و آیت الله گرامی قمی و حجه الاسلام شهرستانی نماینده آیت الله سیستانی در ایران، رفت.وی اظهار داشت که مدیریت مراکز علوم دینی در شهرهای سنی به روحانیون اهل سنت سپرده شود، علمای اهل سنت با علما و مراجع عالیقدر و دانشگاه ادیان و مذاهب ارتباط ندارند، افراد در مصاحبه های تلویزیونی نباید به مقدسات اهل سنت توهین کنند، مستمری روحانی بسیار ناچیز است و کل استان آذربایجان غربی یک مدیر کل اهل سنت وجود ندارد.
-22 دی 1393
عثمانی گفت: «جریان های افراطی و تکفیری با نام شیعه و سنی بین مسلمانان نفوذ کرده و چهره ی نازیبایی از دین اسلام و فرق مختلف شیعه و سنی به جهان نشان می دهند»
-23دی 1393
مطهری با انتقاد از عدم اجازه ساخت مسجد اهل سنت در تهران این اقدام را مغایر با شعارهای وحدت طلبانه دانست. آقای عثمانی در صحن علنی مجلس طی تذکر به مطهری اظهار داشت که مساله امروز ما نبودن مسجد نیست.
-11 مرداد 1394
عثمانی اظهار داشته که با رایزنی های که در مجلس و حوزه علمیه قم داشتیم توانستیم برای اولین بار مجوز ساخت بزرگترین حوزه علمیه اهل تسنن کشور به نام امام شافعی را در بوکان به تصویب برسانیم ولی تنها نماینده ای که با این مهم مخالفت کرد و آن را بر هم زننده وحدت دانست مطهری بود و این حرف ها تنها یک ژست سیاسی است که طی پیگیری و ارتباط مستقیم با مطهری، اعلام می دارد«اولین بار است که این موضوع را می شنوم و از بیخ و بنیان هم آن را تکذیب می نمایم! به صورت کلی موضع من روشن است و اساسا موافق احداث و ترویج و تدریس تمامی ادیان و مذاهب هستم و در سطح خُرد هم این مساله اساساً ربطی به بنده ندارد تا بخواهم به صورت نفی و اثباتی به آن ورود پید ا کنم.»
-۱۱ تیر ۱۳۹۵
عثمانی در روز جهانی قدس، در شهرستان بوکان، می گوید: «روز قدس و مبارزه برای نابودی رژیم صهیونیستی ادامه خواهد داشت تا منجی عالم بشریت بیاید» و «امنیت پایدار کشور تا ظهور منجی عالم بشریت در کشور پا برجا خواهد بود تا به دست صاحب اصلی آن برسد.»
-مورد دیگری که قابل اشاره است فراکسیون نمایندگان اهل سنت مجلس شورای اسلامی است که در دوره های مختلف میانگین 20 نفر عضو داشته است و ریاست آن به صورت دوره ای اداره می گردد که در هنگام ریاست آقای عثمانی هیچ نوع درخواست، پیشنهاد، مصوبه داخلی و... با امضای وی از فراکسیون نمایندگان اهل سنت، خارج، رویت و ثبت نشده است.
24مرداد 1395
20نماینده اهل سنت (سلامی، بیگلری، حسین زاده، رحیمی، محمود زاده، عثمانی، خضری، نادری، قرجه طیار، مرادی، یارمحمدی، کرد، درازهی، مرادی، کوسه قراوی، نورقلی پور، فرشادان، علوی، امینی فرد و ایران نژاد در تذکر کتبی، جمعی و رسمی خود به وزیر فرهنگ خواستار برخورد جدی با عوامل تولید و مجری برنامه دورهمی به دلیل آنچه اهانت به بزرگان اهل سنت میخواندند،شدند.
محمدقسیم عثمانی در نشست علنی مجلس شورای اسلامی، ضمن تبریک سالروز تولد امام رضا (ع) گفت: متاسفانه در برنامه پرمخاطب شبکه نسیم صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مجری هنرمند این برنامه علناً صحبتهای تفرقهافکنانه اظهار کرد و به افراد مورد احترام اهل سنت اظهاراتی داشت که در شأن صداوسیما نیست، بنابراین صداوسیما باید عذرخواهی کند.علی مطهری گفت: توهین به افراد مورد احترام اهل سنت از صداوسیما کار زشتی است و قابل قبول نیست، بنابراین صداوسیما باید عذرخواهی کند و مقام معظم رهبری در سفر به کردستان فرمودند به افراد مورد احترام اهل سنت توهین نشود.در نهایت، ناظر پخش شبکه نسیم، اخراج و به مجری و تهیهکننده برنامه دورهمی تذکر داده شد. مجمع نمایندگان اهلسنت نیز از برخورد شایسته صداوسیما کمال تشکر را ابراز داشتند.
3-تحلیل پیشینه و شواهد
حساسیت مسئله مذهب و فعالیت جمعی در راستای وحدت کلمه ملی، می طلبد که با احتیاط کامل و تسلط کافی بدان پرداخته شود تا هم شبهه اختلاف و تفرقه ایجاد نگردد و هم خوراک تبلیغاتی رسانه های معاند و غربی فراهم نشود و در عین حال کیفیت و کمیت حقوق اقوام و مذاهب در سایه قانون اساسی جمهوری اسلامی به نقد و چالش کشیده شود.
الف- در اهداف
شواهد فوق نشان می دهد که هدف اصلی آقای مطهری، توجه و التزام به رعایت قانون اساسی و جذب و جلب آراء اهل سنت کشور و به ویژه تهران می باشد. چنان که در 26دی 93 نمونه ای از این حمایت، علنی شد. هدف غایی آقای عثمانی نیز، ایجاد حُسن نیت و اعتماد بین مذاهب بوده که از این طریق برای خود نزد بالاسری ها کسب اعتبار می نماید.
ب- در روش
شواهد فوق نشان می دهد که روش آقای مطهری ترکیبی از حرف و عمل با صراحت و شجاعت بوده است. گاهی در صحن علنی مجلس تذکر داده و گاهی در نمازخانه اهل سنت پایتخت شرکت جسته و گاهی اقدام به جمع آوری تذکر کتبی نموده است. روش آقای عثمانی با احتیاط، چندپهلویی و کناره گیری آگاهانه، بیشتر در حوزه حرف و ژست تبلیغاتی بوده است. جالب توجه است که هر دو، پدر بزرگوارشان، روحانی بوده و دارای دو روش متفاوت خدمتگزاری بوده اند که انعکاس روش و تربیت هر یک، اکنون در دو نماینده مطرح، تجلی عملی یافته است.
پ- در آینده
شواهد فوق و روند صعودی بیانات و کردار دو نماینده نشان می دهد که آقای مطهری در همان سبک و سیاق پیش می رود و حمایت ها و گرایش های سنّی گرایانه وی بیشتر نمی گردد اما به مناسبت های مختلف بر مظاهر و گرایش های شیعه گرایانه آقای عثمانی در بیانات و کردار افزوده می شود. این امر لزوم توجه و اهتمام به عدم ایجاد حساسیت منطقه ای و التزام به وحدت کلمه ملی را برجسته می نماید.
ت- در واقع
طبق اصل84 قانون اساسی«هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر نماید»چه آنکه اولی از حوزه انتخابی تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس یا دومی از بوکان و یا سیستان و بلوچستان و... باشد. اما از آنجایی که همین قانون اقلیتهای قومی و مذهبی ایران را به سه گروه قومی (مانند آذری ها)، قومی-مذهبی (مانند کردها، بلوچ ها) و دینی (مانند ارامنه) تقسیم کرده و اصل13بیان می دارد «اقلیت های دینی هم در احوال شخصیه و تعلیمات دینی برطبق آیین خود عمل می کنند» و در اصل 12 مشخصاً نام می برد که «مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل می باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند ... و در هر منطقه ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها برطبق آن مذهب خواهد بود.» انتظار چنین است که نماینده اهل سنت به برخی از انتظارات و وظایف و نقش های مذهبی خود، حداقل در قبال حوزه انتخابی با رعایت اصل26 (لزوم حفظ وحدت ملی و عدم نقض آن) نیز پاسخ دهد و فعالیت و انجام وظیفه نماید چرا که یاداوری نماینده تهرانی نهایتاً کاری قانونی، لطف و تبلیغات است و با وجود حساسیت ها و مخالفت ها، دارای عملکرد به مراتب بهتری در این حوزه مذاهب بوده است.
تاریخ تطور مذاهب ایران نشان داده که بارها مذهب، دستاویزی برای همراهی پیروان و پیشبرد اهداف اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی بوده است. اما ذکر 2 نکته حائز اهمیت است که:
1-چرخش ها و رویکردها در حوزه دین و مذهب، بسیار متفاوت از رنگ عوض کردن های سیاسی است. چرا که این امر مرتبط با امور دین و دنیای مسلمانان و معتقدان بدان است که به فرموده حضرت علی (کرّمَ اللهُ وَجهَه) نه مرگ آنقدر ترسناک است و نه زندگی آنقدر شیرین که آدمی پای بر شرافت بگذارد.
2- تعریف و تمجید کلامی و زبانی، پایین ترین سطح اتحاد و همبستگی است که باید به فرموده بنیانگذار انقلاب و تاکید مقام رهبری، به دنبال عملیاتی نمودن وحدت در میان عامه ی مردم و بستر واقعیت های جامعه و کاهش محرومیت ها و تبعیض ها در راستای اعتلای ملّی و صدور آن بود. این امامت و اقتدار رهبری نیز چندان مستحکم است که به فرموده حضرت علی « فَلَا تُكَلِّمُونِي بِمَا تُكَلَّمُ بِهِ الْجَبَابِرَةُ، وَ لَاتَتَحَفَّظُوا مِنِّي بِمَا يُتَحَفَّظُ بِهِ عِنْدَ أَهْلِ الْبَادِرَةِ وَ لَاتُخَالِطُونِي بِالْمُصَانَعَةِ: با من آنگونه كه با زمامداران ستمگر سخن گفته مىشود سخن نگوييد و آنگونه كه مردمِ خود را در برابر حاكمانِ تندخو و جبّار حفظ مى كنند محدود نسازيد و به طور تصنّعى و منافقانه با من رفتار نكنيد[1].»
منبع
- شیخی، غفور (1395)حقوق مذهبی در گفتار و رفتار مطهری و عثمانی، مکریان امروز، سال1، شماره1، ص3
علاقه ام به بحث های گروهی و تخصصی به ویژه حوزه ی جامعه شناسی و پژوهشگری است. از منتقدان گرامی درخواست دارم مرا یاری و راهنمایی فرمایند. متشکرم.