شبکه خبر قسمتی از برنامه خود را به صبح با خبر اختصاص داده است که چندسالی است با بخش های متنوع روی آنتن می رود. خلاصه مطلب زیر، گفتگویی است درخصوص اسراف در جامعه که با آقای خیرخواه و سرکار خانم امامی (مجریان توانمند صبح با خبر) به سمع و نظر هم میهنان عزیزم رسیده است.



شبکه خبر، صبح با خبر، اسراف در جامعه

لینک کمکی در صورتی که آدرس فوق مشکل پخش داشت

توجه: بالای صفحه اگر درخواست نصب پلاگین کرده آن را نصب کنید و بعد، قابل پخش می شه. روی نمایش برنامه کلیک فرمایید.

1-معنا و مفهوم اسراف

دامنه مفهومي اسراف بحدی گسترده است که شامل ابعاد اقتصادي، هنجاري، اخلاقي واعتقادی نیز می باشد. بيش از 19بار در قرآن به كار رفته و به معناي هرگونه كوتاهي و زياده روي و تجاوز از حد اعتدال و گرايش به سوي افراط و تفريط است. كمينه و يا بيشينه در هر امري را مي توان اسراف دانست.

تبذیر به معنی زیاده روی در مصارف مالی است. هر تبذیری اسراف است. کلمه تبذير به معناي ريخت و پاش دانه وبذر در شرايط نامناسب و به روشي نادرست است. اين رفتار در تمامي اديان الهي و جوامع انساني مذموم و ناپسند است. هر جامعه و عقل سالمی مي‌كوشد با انجام بهترين برنامه‌ريزي‌ها از حداقل منابع، بيشترين استفاده را داشته باشد. رخورد سنگین و سهمگین با اسراف، همچون دروغ، دزدی، مردم آزاری، آدم کشی و ...، از رویکردهای مشترک پیامبران ارجمند ادیان اسلام، مسیحیت، یهود، زرتشت و آیین هایی همچون بودا و ... بوده است.

-اسراف، انحراف از قوام (اعتدال و میانه روی) است به دلیل آیه وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا(و كسانى‏اند كه چون انفاق كنند نه ولخرجى مى‏كنند و نه تنگ مى‏گيرند و ميان اين دو [روش] حد وسط را برمى‏گزينند. فرقان 67)

-اسراف، اطاعت از مفسدین است. به دلیل آیه وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ (و فرمان افراطگران را پيروى مكنيد که در زمين فساد مى‏كنند. شعراء 151و152)

- اسراف اعتقادی به معنای كفر به خدا و عدم اعتقاد و باور به توحيد است. وَكَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ أسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِن بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى (اين گونه هر كه را به افراط گراييده و به نشانه‏هاى پروردگارش نگرويده است‏سزا مى‏دهيم. طه 127)

-اسراف اخلاقي به معناي گرايش به ماديات، بروز تکبر و خودبزرگتربینی است.حتی انحراف جنسی، اسراف محسوب می شود که خطاب به قوم لوط می فرماید: أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ (اعراف 81)

-اسراف برابر است با کفر و شدیدا نکوهش شده: إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا(اسراء 27)

 

2- عوامل گرایش به اسراف و تبذیر

بخشي از دلايل گرايش به اسراف جنبه رواني دارد و متاسفانه با توجه به تبليغات نادرست غربي و گرايش‌هاي جديد، تمايل به استفاده بيش از حد در خانواده‌ها افزايش يافته است. خودنمايي، ميهماني‌هاي غير ضروري، بنيان‌هاي تربيتي و رفتارهاي خانوادگي، همگي از عوامل تأثيرگذار بر اذهان و رفتارهاي مصرف‌گرايي‌اند.

وسواس فكري و عملي، داشتن ثروت زياد و ناتوانايي مهار عقلي و شرعي امور و طغيان استكبار و استعمار را از ديگر عناصر موثر بر اسراف و تبذيرند.

-عوامل اخلاقی ای چون « پیروی از نفس سرکش، ضعف ایمان، اتصاف به رذایل اخلاقی» و

-عوامل روانی ای چون « خودنمایی، تجمل گرایی، وسواس» قرار می گیرد. گشودن عقده های زندگی. همواره نشانگر اختلال روانی نیست، اما بی گمان می تواند نمادی از کاستی معنوی آدمی باشد.

-عوامل اجتماعی و خانوادگی چون تربیت ناشایست فرزندان در محیط خانه و القاء اندیشه های اسراف گرانه، تقلیدهای کورکورانه، پیشرفت صنعت و تکنولوژی، ضعف مدیریت . خلط مبحث و تداخل معانی مفاهیم مانند رفاه، تجمل، منزلت، برندپروری، مارک مداری،

-اسراف در مصرف را نماد تجمل و تجدد شناسانده و نشان دارندگی و برازندگی می دانند.

 

3- پیامدهای اسراف:

-پیامدهای فردی اسراف:ضعف اعتقادی،محرومیت از حب و هدایت الهی،برآورده نشده دعا، تنهایی در هنگام نیاز

-پیامدهای اجتماعی: فراهم نمودن موجبات گمراهی دیگران، از بین رفتن برکت و سلب نعمت، افزایش طلاق، ایجاد مفاسد گوناگون حقوقی، اخلاقی، اقتصادی

-پیامدهای اخروی: محرومیت از شفاعت، خواری و رسوایی در قیامت و گرفتاری در عذاب سوزان جهنم را بر جای می گذارد.

4- فواید اجتناب از اسراف

4-1- قدردانی از خدا و نعمات موجود

رسول خدا برعايشه وارد شد، پاره ناني بر زمين ديد و نزديك بود آن را زير پابگيرد آن را برگرفت و تناول نمود و سپس به عايشه فرمود: نعمت هاي الهي را تعظيم و تكريم كن؛ زيرا اين چنين نيست كه نعمت هاي خداوندي از ميان گروهي رخت بربندد و سپس به زودي به آنها برگردد.

4-2- تأمين بنيه مالي و تأمين آينده زندگي: يكي از حكمت‌هاي پرهيز از اسراف براي تأمين آينده و پر کردن خلاء‌هايي است كه در زندگي ايجاد مي‌شود. در این صورت با مشكلاتي كه از قبل پيش‌بيني‌ نكرده‌ايم، به خوبي مواجه شويم. حضرت امام صادق (ع) فرمودند: كسي كه ميانه روي را در مخارج زندگي خود پيشه كند ضمانت مي كنم كه فقير و محتاج نشود. چرخ زندگي در مسير پرفراز و نشيب خود، همواره در خطر مواجهه با حادثه ها و اتفاقات غيرقابل پيش بيني قرار دارد. اندازه گيري در مخارج نسبت به درآمد، براساس ضرورت ها و پس از مقداري از مازاد بر مصرف، بنيان زندگي را تا حدّ زيادي در مقابله با اين خطرها، محافظت خواهد نمود. اين آينده نگري تنها در محدوده مسائل شخصي و خانواده نبوده بلكه فراتر از آن در اقتصاد جامعه و نظام حكومتي از اهميت بيشتري برخوردار است؛ زيرا حوادثي از قبيل زلزله هاي ويرانگر، سيل ها و طوفان هاي خانمان برانداز، جنگ و ساير سوانح غير قابل پيش بينى، در هر زمان ممكن است براي جامعه پيش آيد. مسؤولان حكومتي بايد همراه با تأمين نيازهاي ضروري مردم و پرهيز از اسراف و تبذير در اموال عمومى، مقداري از درآمد اضافي را براي شرايط اضطراري در نظر بگيرند.

4-3- دوری از تنگدستی و احتیاج و آسیب های اجتماعی و جرائم: كادَ الفَقْرُ أن يَكُونَ كُفْراً؛. فقر و احتياج انسان را تا مرحله كفر نزديك مي سازد. قتي درآمد طبيعي مشروع زندگى، جوابگوي آن هزينه سنگين اسرافگری نباشد، چنانچه انسان از وجود ايماني ريشه دار و عميق بي بهره باشد به جرايم اقتصادي و اجتماعي كشيده خواهد شد. جرم هايي نظير گرانفروشى، احتكار، رشوه خوارى، دزدي و كلاهبرداري.

-كسب توانايي براي كمك به نيازمندان: چرا بايد انساني به خود اجازه دهد در رفاه كامل به سر برد؛ در حالي كه مي داند كساني از همنوعان او حتّي از امكانات اوليّه براي زندگي ساده اي نيز محرومند.

 

5- راهکارهای کاهش اسراف:

-راهکارهای دینی: ا توجه به این که کشوری اسلامی هستیم و بهترین الگوهای الهی را در اختیار داریم، باید بهتر از کشورهای پیشرفته برنامه‌ریزی کنیم و از کمترین منابع، بیشترین بهره‌برداری را داشته باشیم.

تقویت بینش توحیدی، تقوا و خداترسی، پیدا نمودن دید واقع بینانه و یاری گرفتن از خداوند متعال و… .

- راهکارهای خانوادگی: والدین نیز با مدیریت شایسته، تربیت صحیح فرزندان و ترویج محسنات اخلاقی می توانند با آموزش قناعت و صرفه جویی، جلوی زیاده روی های فرزندانشان را بگیرند.

- راهکارهای اجتماعی: مراکز تبلیغاتی با ارائة الگوهای صحیح مصرف و آموزش آن به افراد، با معرفی الگوهای ساده زیستی، هشدار دادن به بی اعتباری دنیا، بیان عواقب تلخ زندگی اسراف گران گذشته، جلوگیری از استفادة کالاهای تجملی، برخورد قاطعانه با خیانت کاران و رسیدگی به جرائم و مجازات افراد می توانند گام برجسته ای در برقراری عدالت و ریشه کن کردن تجاوزگری ها بردارند.

- راهکارهای آموزش و پرورشی: تربیت و گزینش معلمین متعهد، و دادن آموزش های تخصصی در ارتباط با مسئولیت و نقش بعدی هر دسته، فراهم نمودن موقعیت های شغلی، ممانعت از هدر رفتن عمر با ارزش افراد و اتلاف اموال عظیم بیت المال

- راهکارهای دولتی: نظارت دقیق بر بازار کار و توزبع مناسب ثروت و نظارت بر ساخت و احداث پروژه ها

واژگان کلیدی عبارتند از: اسراف، تبذیر، افراط، تعدی، اتراف و طغیان

-راهکارهای بخش کشاورزی: مهار آبهایی که به هدر می رود.

یکی از عوامل عمیق‌تر شدن شکاف بین فقیر و غنی اسراف است و دستگاه‌های فرهنگی و تبلیغاتی به ویژه صدا و سیما، وظیفه دارند مردم را نه تنها به سمت اسراف و مصرف‌گرایی سوق ندهند بلکه در جهت صرفه جویی و قناعت و اجتناب از زیاد مصرف کردن هدایت کنند.

تقويت باورهاي ديني:

باور به نظارت الهي از يك سو و سوال از نعمتها در قيامت (تكاثر/8) از سوي ديگر، در پيشگيري از زياده روي در مصرف و اتلاف امكانات مادي و مواهب الهي، تاثير بسيار دارد. حضرت علی: بخشيدن نابجاي مال، تبذير و اسراف است كه قدر بخشنده را در دنيا بالامي برد و در آخرت پايين مي آورد؛ او را در ديده مردمان گرامي مي كند و نزد خدا خوار می کند.

تثبيت ارزشهاي اخلاقي

برخي آموزه هاي اخلاقي اسلام، در تقابل مستقيم با اسراف و تبذير است و تحكيم و نهادينه ساختن آن در افراد، نوعي مقابله با اين دو پديده ناپند به شمار مي رود. ارزشهايي همچون زهد، قناعت، ميانه روي و مانند آن از يك سو، و ترغيب به مبارزه جدي با هواپرستي، خودنمايي، فخرفروشي و ...(كه از عوامل اسراف و تبذير به شمار مي روند) از سوي ديگر، نقش تعيين كننده اي در پيشگيري از اسراف و تبذير دارد.

افزايش آگاهيهاي عمومي

ریشه هر نامتعادلی، جهل و ناآگاهي است. داشتن آگاهی کافی و التزام به اصول اخلاقی را از عوامل موثر مصرف درست نعمات الهی است. بنابراين اطلاع رساني و آگاهيهاي مناسب درباره موضوع و حكم اين پديده و نيز بازشناسي آثار و پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و معنوي آن از منظر آموزه هاي ديني، در كاهش روحيه اسرافكاري تاثير بسزايي دارد. بسياري از افراد به صورت آگاهانه يا كاملا ناخودآگاه و بر اثر تقليد از ديگران، گرفتار اسراف مي‌شوند. داشتن آگاهي و التزام به اصول اخلاقي مي‌تواند از راه‌هاي مواجهه صحيح با اين معضل باشد

تربيت خانوادگي

بدون ترديد، شخصيت و روحيات آدمي، بيش از هر چيز معلول دوران كودكي و تاثيرپذيري از محيط خانه مي باشد. در خانواده اي كه بزرگسالان خود اهل اسراف و تبذير باشند و به اين مسئله، هيچ گونه حساسيتي نشان ندهند، نمي توان انتظار پرورش فرزنداني را داشت كه از اين انحراف رفتاري به دور باشند.

مسرف= wasteful یا profuse یا lavish