Searches

بررسي جامعه شناختي عوامل اجتماعي- فرهنگي مرتبط با اعتياد اينترنتي

مقدمه

بسياري از جامعه شناسان و روانشناسان[1] در اين مسئله ترديد دارند كه آيا واژه «اعتياد»[2] براي توصيف زماني كه مردم وقت زيادي را صرف استفاده از اينترنت مي‌كنند، واژه مناسبي است. شايد گمراه كننده به نظر مي‌رسد كه يك سري رفتارها را تنها به اين خاطر كه مردم مي‌گويند به دفعات بسيار آنها را انجام مي‌دهند، رفتار اعتيادي بناميم. لذا پيرامون وجود يا عدم وجود پديده اعتياد اينترنتي، اختلاف عقيده زيادي وجود دارد. تا آنجا كه عده‌اي معتقدند اينترنت تنها در صورتي اعتيادآور خواهد بود كه زندگي فرد و اطرافيان را مختل كند. برخي ديگر نيز اظهار مي‌دارند كه اصلاً چيزي به عنوان اختلال اعتياد اينترنتي وجود ندارد. اين گروه معتقدند  لذتي كه به‌خاطر استفاده از كامپيوتر به فرد دست مي‌دهد، به هيچ وجه قابل مقايسه با لذت حاصل از مصرف كوكائين و يا هر نوع ماده مخدر ديگري نيست. همچنين، عده‌اي از كارشناسان معتقدند اينترنت بر زندگي افرادي تأثير مي‌گذارد كه استفاده وسيعي از آن مي‌كنند، حال آيا مي‌توان اين روند را اعتيادآور دانست يا خير؟ برخي مردم هم معتقدند كه اينترنت فقط يك ابزار بي‌ضرر و دوست داشتني براي جمع‌آوري اطلاعات، پيداكردن دوستان جديد، و گذران وقت است. در پاسخ به اين اختلاف نظرها بايد گفت استفاده فراوان از اينترنت، در همه موارد؛ به معناي اعتياد به آن نيست. هرچند لازم است كساني كه زمينه و استعداد اعتياد به اينترنت را در خود ميبينند، پيش از ايجاد مشكل، با پيش گرفتن روش اعتدال از بروز آن جلوگيري كنند. و ما معتقديم كه اين پديده وجود دارد و اگر مطابق تعاريف آتيه و شاخص هاي مورد نظر كه مطرح مي كنيم در فردي يا گروهي ديده شود، مي توان آن را اعتياد به اينترنت خواند.

«لفظ اعتیاد، بیشتر تداعیگر اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است؛ اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجهه جدیدی روبه رو شده است. گسترش رایانه‏های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور معضلی به نام «اعتیاد آنلاین» شده است.»(گرينفيلد، 1384: 48)

 اين مفهوم، اخيراً به قاموس معضلات و مسائل اجتماعى[3] وارد شده است.مقدار زياد وقتى كه صرف.....

برای تهیه فایل کامل این مطلب، لطفا اینجا را کلیک فرمایید. موفق باشید.

انواع متفاوتى از فعاليت هاى اينترنتى نظير اتاق هاى گپ زنى و گروه هاى بحث و گفتوگو مى شود، بر روابط اجتماعى، ازدواج، موفقيت هاى تحصيلى، كار، سلامتى و ديگر كاركردهاى اساسى زندگى تأثير منفى مى گذارد. (البلامي و هانوكز، 1383: 85)

با توجه به آنكه 80 درصد خانواده هاى آمريكايى از اينترنت استفاده مى كنند، اعتياد اينترنتى به عنوان يك بيمارى همه گير اجتماعى تلقّى مى شود.براى بررسى اين مسئله، مركز اعتياد آن لاين[4]، اعتياد اينترنتى را در پنج نوع طبقه بندى كرده است:

1- اعتياد جنسى مجازى (اعتياد به اتاق هاى گپ زنى بزرگسالان)

2-اعتياد به روابط مجازى(رفاقت زنده كه در اتاق هاى گپ زنى يا گروه هاى خبرى شكل مى گيرد^[5] وجايگزين دوستى واقعى و خانواده مى شود)

3-اعتياد به قماربازى و تجارت هاى وسواسي آن لاين

4- بار سنگين اطلاعات تحقيق هاى فراوان در بانك هاى اطلاعاتى

5- اعتياد به مسابقه هاى كامپيوترى وسواسى يا جنبه هاى برنامه نويسى علم كامپيوتر

جنبه اجتماعى ارتباطات اينترنتى، موضوع اعتياد را براى تحقيقات جامعه شناختى، قابل بررسى كرده است. گفتنى است كه تعداد قابل توجهى از تحقيقات تجربى و نظرى مربوط به اين پديده دربخش پيشينه تجربي قابل اشاره اند.

اميد است كه محقق بتواند به بررسي رابطه بين عوامل اجتماعي فرهنگي كه ذكر خواهند شد با اعتياد اينترنتي بپردازد و تحقيق مفيد و مناسبي براي ارائه به درس روش تحقيق خود به انجام برساند.

1-1- بيان مسئله

اينترنت صحنه فرهنگى و اجتماعى است كه فرد خود را در موقعيت هاى متنوع، نقش ها و سبك هاى زندگى[6]  قرار مى دهد. در اين فضاى عمومى، مهارت فرهنگى جديدى لازم است تا با تنظيمات نمادين، بتوان بازى كرد. اينترنت ابزاري دو لبه است كه از طريق ايجاد و فراهم آوردن فضاي مجازي براي ايجاد رابطه افراد را از دردسر روبرو شدن با ديگران و قرار گرفتن در وضعيت جهان واقعي رها مي سازد. (محسني و همكاران، 1385، ص73)

 از طرف ديگر اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق‏های گپزنی[7]، هرزه‏نگاری[8]، قمار آنلاین[9] و خریدهای اینترنتی[10] و بسياري موارد ديگر می‏شود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می‏سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه اینترنت، می‏توانند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتا روح و روان فرد گردند. بنابراین، همان طور که رایانه‏های شخصی روزبه‏روز در خانه‏های ما همچون دستگاه‏های تلویزیون جای پای خود را باز می‏کنند و اتصال به شبکه اینترنت افزایش می‏یابد، در راستای مقابله با مضرات این فناوری نوین نیز باید گام‏هایی برداریم.(گرينفيلد، 1384: 48)

«اعتیاد به اینترنت»، «اختلاف ناشی از استفاده بیش از حد از اینترنت» یا «استفاده نامعقول و بیمارگونه از اینترنت»، همگی عبارت‏هایی هستند که برای توصیف یکی از بیماری‏های نوین ناشی از اینترنت به کار می‏روند. بدون توجه به نامی که بر این بیماری می‏نهند، باید گفت که به‏سختی می‏توان پزشک یا روان‏پزشکی را پیدا کرد که تا به حال با این عارضه مدرن و دیجیتال مواجه نشده باشد.وکلای حقوقی خانواده، از میزان بالای طلاق‏های ناشی از عشق مجازی، سکس مجازی^[11] و دیگر امور جاری در اینترنت خبر می‏دهند. چه بسیار کارکنانی که به علت استفاده بیش از حد از پست الکترونیک، بارگذاری^[12]، پورنوگرافی و یا وب‏گردی‏های بی‏پایان در محل کار، شغل خود را از دست داده‏اند. هیچ شکی نیست که اینترنت پیش قراول توسعه (چه انساني، پايدار و ديجيتال) است و كشورهاي مختلف با اين وسيله نيز در رقابت براي سرمايه گذاري، پخش فرهنگ و آگاهي مورد نظر مي باشند.(گرينفيلد، 1384: 48) چرا كه توسعه[13]، مساله بسیار پیچیده‏ای است و ما باید هنگام‏ تعریف رقابت، این حقیقت را در نظر داشته‏ باشیم. با درک این مساله، هر دو مقوله شاخص‏ توسعه انسانی سازمان ملل و مطالعات رقابت‏ جهانی که به وسیله موسسات معتبری چونIBMبه انجام رسیده است، بر پیچیدگی این طبقه‏بندی ها تأکید می‏ورزند.یکی از درسهایی که از دهه گذشته می‏گیریم، آن است که رشد و رقابت جهانی تابعی از بینش‏ و آگاهی {كه اينترنت ابزار گسترش آن است}هستند. سرمایه‏گذاری در زمینه‏ پیشرفت، تغذیه، نگهداری و توسعه این آگاهی، از جمله مهمترین روش هایی است که جوامع‏ می‏توانند با استفاده از آن موجبات رسیدن به رشد و توسعه را فراهم آورند.(حسين، 1380: 24) و اينترنت يكي از قوي ترين اين ابزارها در جهان معاصر است.

ما قصد داريم درين تحقيق، رابطه بين عوامل اجتماعي فرهنگي (مانند پايگاه اجتماعي- اقتصادي خانواده، انزواي اجتماعي، ميزان كنترل و نظات والدين، هيجانات روحي و عاطفي، تحصيلات، جنس و...) و تاثيري كه بر اعتياد اينترنتي مي گذارند در بين دانشجويان دانشگاه‌ آزاد اسلامي واحد دماوند به مطالعه و بررسي بپردازيم. بسياري از تحقيقات انجام شده درين زمينه، داراي صبغه روان شناختي هستند و كمتر ازمنظر جامعه شناسي بدان پرداخته شده است لذا سعي مي شود كه با روش كتابخانه اي و پيمايشي، با استفاده از بكارگيري چهارچوب نظري جامعه شناختي مناسب و مرتبط، به ارائه فرضيه و بررسي مبتني بر ابزار پرسشنامه اين تحقيق انجام گيرد.

1-2- اهميت و ضرورت تحقيق

ارتباطات اينترنتى داراى ويژگى هايى است كه افراد آن را جذاب مى يابند. جامعه ما اكنون در حال انتقال تاريخى از اشكال صنعتى توليد به سوى يك شكل اطلاعاتى نظم اجتماعى است. اين انتقال تا حدى به اين معناست كه اشكال جديدى از كنش متقابل اجتماعى به كار گرفته خواهد شد كه از بافت غنى نمادين اشكال صنعتى ارتباطات بشرى، متفاوت است. در نتيجه، چيزى كه امروزه به عنوان اعتياد اينترنتى ترسيم مى شود ممكن است در سال هاى آتى به عنوان رفتارى متداول تلقّى شود. فعاليت هاى اينترنتى، همچون سرچ مقالات و مطالب، جستجوي تصوير و فيلم، بازي هاي مختلف، دانلود نرم افزارها و موسيقي هاي مختلف، ارتباطات ايميلي و شبكه هاي اجتماعي، ارتباطات چت روم و... داراى ويژگى هايى است كه ارتباطات بشرى را گسترش مى دهد و افرادى كه درگير اين فعاليت ها مى گردند اغلب به آن جذب مى شوند.ما در حال مشاهده تولد يك نظم اجتماعى تكنونولوژيكى تازه اى هستيم كه براى تحقيقات جامعه شناختى اهميت فراواني دارد. اگر قرار باشد تعريفي نسبتاً جامع (چون هنوز توافق صاحبنظران درين خصوص وجود ندارد) از اعتياد اينترنتي ارائه دهيم بايد بگوييم كه «اعتياد اينترنتي به گستره وسيعي از مشكلات رفتاري و كنترل انگيزه استفاده از اينترنت اشاره دارد و به‌عنوان يك رفتار وسواسي، يا آرزوي برقراري پيوند، يا شايد حتي نمودي از انتقال و يا بازتاب روابط ، و يا رفع نياز قلمداد مي‌شود. (معيدفر و همكاران، 1386: 55-80)

اين اعتياد داراي جنبه هاي بسياري از جمله اعتياد به سايبر سكس، اعتياد از نوع روابط سايبر، اعتياد به خريد، تجارت و مزايده، اعتياد به جست‌وجو ذخيره بيش از اندازه اطلاعات و بالاخره اعتياد به كامپيوتر مي باشد كه درين تحقيق سعي شده همه موارد درحد نياز تشريح شوند و مورد بررسي قرار گيرند.

اعتياد اينترنتي داراي پيامدها و عوارض خواسته و ناخواسته بسيار جسمي و روحي مي باشد كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

حجم رو به رشدي از تحقيقات صورت گرفته پيرامون گرايش هاي اينترنتي، حكايت از آن دارد كه اختلال اعتياد اينترنتي نوعي اختلال روانشناختي ـ اجتماعي است كه از مشخصه‌هاي آن، تحمل، علائم كناره‌گيري، اختلالات عاطفي، و ازهم‌گسيختگي روابط اجتماعي است. به هر حال، پديده اعتياد اينترنتي، همزمان با افزايش دسترسي روزانه مردم به منابع آن‌لاين شايع‌تر مي‌شود. وب، اطلاع‌دهنده، مفيد، داراي منابع غني و سرگرم‌كننده است. اما براي بسياري از مردمي كه به آن معتادند، اين منافع، در حال تبديل شدن به آسيبها و نابهنجاريهاي رواني و رفتاري است. مطالعات نشان داده است كه 14 درصد از كاربران اينترنت، دچار علائم رفتارهاي وسواسي، حالت روان‌شيدايي، افسردگي و جز اين‌ها هستند.  اعتياد اينترنتي، انسانها را به افرادي رها شده‌ تبديل كرده و بر روابط اجتماعي آنها تأثير مي‌گذارد. بهره‌وري و بازده كاري كاربران اينترنت، در نتيجه استفاده بيش از حد از اينترنت، پايين مي‏آيد. آنان با تأخير به محل كار مي‌روند و دچار كم‌كاري مي‌شوند. عدم‌تحرك جسمي و چاقي به همراه علائمي چون درد كمر، پشت و ماهيچه، از ديگر پيامدهاي اين مسئله‌اند. اين كاربران حتي در صورت كناره‌گيري از اينترنت، دچار علائم اختلال مي شوند.(همان منبع: 56-57)

بنابر توضيحات فوق و گسترش روزافزون اين پديده اجتماعي- روانشناختي، بسيار حائز اهميت است كه تحقيقات علمي و روشمندانه مبتني بر داده هاي برگرفته از واقعيت هاي موجود جامعه، صورت بگيرد و منجر به ارائه راهكارهاي عملي و كاربردي درين خصوص گردند.

1-3- اهداف تحقيق

1-3-1- هدف كلي: بررسي جامعه شناختي عوامل اجتماعي- فرهنگي مرتبط با اعتياد اينترنتي

1-3-2- اهداف جزئي:

1-3-2-1- تعيين رابطه بين پايگاه اجتماعي- اقتصادي خانواده و اعتياد اينترنتي

1-3-2-2- تعيين رابطه بين نوع انگيزه كاربري و اعتياد اينترنتي

1-3-2-3- تعيين رابطه بين ميزان كنترل و نظارت والدين و اعتياد اينترنتي

1-3-2-4- تعيين رابطه بين انزواي اجتماعي و اعتياد اينترنتي

1-3-2-5- تعيين رابطه بين هيجانات روحي و عاطفي و اعتياد اينترنتي

1-3-2-6- تعيين رابطه بين سن و اعتياد اينترنتي

1-3-2-7-  تعيين رابطه بين جنس و اعتياد اينترنتي

1-4- سوالات تحقيق

1-4-1- آيا بين پايگاه اجتماعي- اقتصادي خانواده و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-2- آيا بين نوع انگيزه كاربري  و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-3- آيا بين ميزان كنترل و نظارت والدين  و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-4- آيا بين انزواي اجتماعي  و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-5- آيا بين هيجانات روحي و عاطفي  و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-6- آيا بين سن و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

1-4-7- آيا بين جنس و اعتياد اينترنتي رابطه وجود دارد؟

- حسين، حميدرضا؛ رحماني، فهيمه (1391) بررسي جامعه شناختي عوامل اجتماعي- فرهنگي مرتبط با اعتياد اينترنتي دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي واحد دماوند، ر. ك درhttp://searches.blogfa.com/post-278.aspx