۸ - روش های ترکیب احتمالات

همان طوری که قبلاً گفته شد در فراتحلیل، نتیجه یک پژوهش مطالبی نیست که در فصل نتیجه گیری آمده است؛ آنچه در این روش مطرح است این است که رابطه بین دو متغیر چگونه است. در هر پژوهش انجام شده ای دو دسته اطلاعات استخراج می شود: برآورد اندازه اثر، که توضیح آن به صورت کامل داده شد و سطح معناداری آزمون های آماری که برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به کا برده شده است.

روز نتال (1978) هفت روش برای ترکیب احتمالات در مقاله ای که به همین منظور تدوین نموده است مورد بحث قرار داده است. او علاوه بر این روش ها در کتاب خود (1984) به روش های شمارش و بلوک بندی نیز اشاره کرده است. روز نتال پیشنهاد می کند این روش ها ، به غیر از موارد استثنائی، به تنهایی به کار برده نشود. او توصیه می کند که هر یک از این روش ها به همراه p تلفیقی و برآورد اندازه اثر مورد استفاده قرار گیرند. در این قسمت از بحث روش های اصلی تلفیق احتمالات (ترکیب نتایج) مطابق آنچه که روز نتال در منابع تدوین شده در سال های 1984و1978 معرفی کرده است بحث خواهد شد.

8-1- روش فیشر(Fisher) . این روش به حاصل جمع لگاریتم ها معروف است. در این روش مجذور خی، x2، مطابق فرمول زیر محاسبه می شود:

 

برای تهیه کامل این مطلب، لطفا اینجا را کلیک فرمایید. باتشکر. موفق باشید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پس از محاسبه x2 سپس با درجات آزادی df=2N به جدول مجذور خی مراجعه و مقدار  از جدول استخراج می شود. در صورتی که x2 محاسبه شده بزرگتر از x2استخراج شده از جدول باشد نتیجه می گیریم که  x2  محاسبه شده معنادار است. مروری بر تحقیقات انجام شده نشان می دهد که از این روش ، خیلی مورد استفاده قرار گرفته است اما با این وجود دارای معایبی است:

الف: نتایج این روش با نتایج آزمون های ساده اولیه هم جهت نیست. چنانچه بیشتر نتایج در یک جهت باشند حتی اگر مقادیر آنها کمتر از 5% هم نباشد آزمون نشانه فرضیه صفر را رد می کند اما P تلفیقی با استفاده از روش فیشر معنادار نمی شود.

ب: اگر نتایج دو مطالعه که هر دو به یک اندازه معنا دارند اما دارای جهت های مختلفی باشند، چنانچه با این روش تلفیق شوند معناداری هر دو نتیجه حمایت می شود. برای مثال چنانچه در رابطه A>B است مقدار P مساوی 001/0 باشد و برای رابطه A>B مقدار P برابر 001/0 شود P مرکب آنها 01/0 می شود که هر دو را تایید می کند.

8-2-  روش داینگتون(Edington) جمع کردن احتمالات. در این روش از فرمول زیر استفاده می شود

 

8-3-  روش واینر(winer) . مجموع t ها براساس فرمول زیر محاسبه می شود، باید توجه داشت. از این روش استفاده می شود که t ها کمتر از 3 نباشند. ضمناً چنانچه df کوچکتر از 10 باشد تقریب خوبی از نرمال حاصل نمی شود.

8-4- روش استافر. جمع کردن z  ها . در این روش z ها براساس فرمول زیر محاسبه می شود.

8-5- روش ماستلر و بوش (Mosteller & Bush). این روش به جمع کردن z های وزن دار معروف است.

در این روش از نوع وزنی می توان استفاده کرد. تجربه نشان داده است که کمترین مقدارp تلفیقی به این روش تعلق دارد. زیرا به کوچکترین p های موجود وزن بیشتری داده می شود. این روش در اثر توسعه روش استافر حاصل شده است.

8-6- روش ادینگتون: آزمون میانگین p

این روش بر پایه توزیع منحنی نرمال P ها قرار دارد و برای مواقعی مناسب است که تعداد پژوهش ها مساوی یا بزرگتر از4 باشد. عدد 12 در این فرمول به علت آن است که واریانس جامعه مورد آزمون مساوی  است.

8-7-  روش ماستلر و بوش. در این روش میانگین Z براساس  فرمولهای زیر محاسبه و مورد بحث قرار می گیرد.

 

در روش مورد بحث ابتدا P را به کمک جدول توزیع طبیعی به Z تبدیل می کنیم ، سپس میانگین Z های استخراج شده از جدول محاسبه می شود. در مرحله بعد t جدول با درجات آزادی N-1 (N تعداد Z هاست) از جدول t استودنت استخراج و معنادار بودن آن تعیین می شود. از این روش زمانی استفاده می شود که تعداد z ها مساوی یا بیشتر از 5 باشد.

برای روشن شدن نحوه ی استفاده از روش ذکر شده فرمول بالا را برای اطلاعات جمع آوری شده در جدول زیر به کار می بریم

 

 

6-1- شمارش. زمانی که فراتحلیل گر قصد دارد پژوهش های زیادی را فراتحلیلی کند می تواند از روش هایی استفاده کند. در این روش ابتدا یک جدول توافقی یا متقاطع باندازه 2 2 تدوین می شود. سپس به منظور تعیین معنادار بودن اطلاعات جمع آوری شده از آزمون مجذور خی دو استفاده می شود. در این جدول تعداد Pهایی ( سطح معناداری) که به سطح معینی رسیده انددر یک خانه و بقیه P ها یعنی آنها که به سطح بحرانی مورد نظر نرسیده اند ، در خانه دیگرثبت می شوند. فراانی مور انتظار برای یک خانه  و برای خانه دیگر  است. سپس با استفاده از فرمول x2این شاخص محاسبه می شود. سرانجام برای محاسبه z از فرمول  استفاده می شود. باید توجه داشت فراوانی مورد انتظار هر یک از خانه نباید از 5 کمتر باشد. براساس تجارب به دست آمده=5 p%  در شرایطی که حداقل 100 مطالعه و p=0/01 را نیز مواردی که حداقل 500 مطالعه وجود دارد، به کاربرده می شود. به عنوان یک راهنمایی کلی هرگاه تعداد پژوهش ها کمتر از 100 و بیشتر از 90 باشد ابتدا پژوهش هائی را که به سطح  نرسیده اند و در خانه دیگر پژوهش هایی که به این سطح رسیده اند قرار می دهیم.

6-2- بلوک بندی(Blocking).در این روش میانگین ها ، حجم های نمونه ها و میانگین مجموع مجذور انحراف از میانگین هر یک از گروه های آزمایشی یا مورد پژوهش را محاسبه و سرانجام به کمک آنها تاثیر هر یک از عوامل و متغیر بلوک بندی شده را با استفاده از تحلیل واریانس تعیین می کنیم. سوالی که در این روش مطرح است این است که آیا متغیر مورد آزمایش در گروه های مختلف متفاوت است؟ برای دستیابی به پاسخ این سوال گفته می شود در صورتی که نسبت F محاسبه شده بزرگتر یا مساوی F استخراج شده از جدول F باشد می توان نتیجه گرفت که P های تلفیق شده از پژوهش های انجام شده دارای تفاوت معناداری هستند. حال اجازه دهید برای روشن شدن مطالب بالا روش بلوک بندی را برای اطلاعات موجود در جدول زیر انجام دهیم.

 

9- روش بیزین

درایتون(Drayton) . (1978) در مقدمه ای که به منظور معرفی استفاده از روش بیزین در فراتحلیل برای مسائل علوم انسانی نوشته است، می گوید که دستیابی به روابط علت و معلولی عام، مستلزم تکرار آزمایش های مکرر است. از آن جا که چنین فعالیت هایی مستلزم طرح ریزی اولیه و هماهنگی بین محققان مختلف هستند و اجرای این هماهنگی تقریباً غیر ممکن است ، درایتون پیشنهاد می کند که برای حصول به هدف بحث شده، از روش های ترکیبی استفاده شود.

او در برآورد الگوی بیزین که یک روش«جمع پذیر» است، از تبدیل ریاضی و تخصیص ضرایب مختلف به داده ها استفاده می کند. او در روش بیزین سه مرحله به شرح زیر مشخص کرده است:

الف) در مرحله اول، محقق باید باور خود را از واقعیت بیان کند و آن را از فیلتر آماری میانگین مورد انتظار ، واریانس مورد انتظار و قدرت اعتقادات در باور اولیه، عبور دهد. این سه ملاک می توانند براساس تجربه پیشین، تحقیقات گذشته یا ترکیبی از آنها باشند. در صورتی که تجارب گذشته به صورت میانیگین ، انحراف استاندارد و حجم نمونه ی فرضی بیان شوند، چیزی وجود ندارد که مانع مراجعه به تحقیقات گذشته شود.

ب) مرحله دوم، جمع آوری نتایج آزمایش ها یا مشاهدات است. این مرحله را می توان از طریق کسب خلاصه آمارهایی که مشابه آنهایی هستند که از قبل تعیین شده اند، انجام داد.

ج) مرحله سوم عبارت است از ترکیب درست نمایی و اعتقاد اولیه و شکل دادن اطلاعات پسین(posterior) .

اطلاعات پسین می توانند جدید و بیشتر از اطلاعات اولیه آگاه کننده باشند. ترکیب اطلاعات پسین با تحقیقات دیگر ، درست نمایی جدیدی را به وجود می آورد. در این روش ها به همین ترتیب تکرار می شوند، و در نتیجه به مطالعه جدیدی منجر شده و در نهایت به ویژگی های خاص خود تبدیل می شوند. همان طور که درایتون خاطرنشان ساخته است نمونه گیری می تواند تا زمانی که تمام جامعه را تحت پوشش قرار دهد یا تا وقتی که آخرین مغایرت ها توجیه شوند، ادامه داشته باشد. این روش در استفاده از ضرایب متفاوت و تبدیل های ریاضی، انعطاف پذیر است. نظریه بیزین به اندازه نمونه (n) حساس است.

 

 

 10- انتخاب روشی برای ترکیب داده ها

روتشتاین معتقد است که کاربرد موفقیت آمیز تحقیق مستلزم این است که سطح پیچیدگی روش هایی که برای ترکیب تحقیقات بکار برده می شوند،متناسب با سطح تحقیقاتی باشد که محقق آنها را ترکیب می کند.

روز نتال در مورد روش مناسب برای هر موفقیت توصیه های مفید زیر را نموده است:

10-1- اگر تعدا مطالعات زیاد باشد و فقط بدانیم هر مطالعه به سطح p خاصی رسیده است یا خیر. روش شمارش با x2نتایج سریعی می دهد اما برآوردی قوی از احتمال تلفیقی نیست. برای مطالعات زیاد روش بلوک بندی ( به علت آن که حجم کار زیادی می طلبد) و روش جمع کردن احتمالات ( زیرا  نباید بیش از یک شود) مناسب نیستند ، اما سایر روش ها قابل استفاده اند ، به ویژه روش جمع کردن z ها، به همراه یک روش شمارشی، خوب است.

10-2- وقتی تعداد مطالعات خیلی کم باشد، روش جمع کردن p ها مناسب است اما روش های آزمون میانگین z و روش های شمارشی، بنا به دلایل پیشتر گفته شده باید اجتناب کرد. وقتی تعداد مطالعات کم است، توصیه می شود همراه با جمع کردن z ها، حداقل دو روش دیگر هم استفاده شده و نتایج هر سه گزارش شود.

10-3- به طور کلی روشی که در همه شرایط بهترین باشد وجود ندارد اما به نظر می سرد جمع کردن z ها ( با وزن یا بدون وزن) در طیف وسیعیاز شرایط ، به کار می آید.

10-4- طبق تجربه به ندیت بین نتایج روش هایی که به طور صحیح انتخاب شده اند، اختلاف دیده می شود: به هر حال هر p تلفیقی محاسبه شده چه کم ، چه زیاد، همراه با df آن باید گزارش شود. توصیه شده است مولفان t ،f یا هر آماره دیگر مطالعه خود را همراه با N و d.f گزارش کنند و به ذکر این که نتیجه معنادار شده یا نه، اکتفا نکنند تا بتوان محاسبات روش های تلفیقی را به درستی انجام داد.

11- امتیازات فراتحلیل

*گلاس برخی از امتیازات فراتحلیل را در مقایسه با روش بازنگری سنتی بدین ترتیب عنوان می کند.

11-1- روش فراتحلیل در هنگام مرور پیشینه از روش های عینی برای یافتن مطالعات استفاده می کند، محققی که با روش فراتحلیل مرور می کند باید تمام پژوهش های مرتبط با یک زمینه ی خاص را پیدا کرده و آنها را در نظر بگیرد و به همین دلیل احتمال کمی وجود دارد که به مطالعات هماهنگ با چیشداوری های خود بیشتر اهمیت بدهد.

11-2- فرا تحلیل خصوصیات مطالعات را با اصطلاحات کمی و شبه کمی توصیف می کند.

یک فراتحلیل گر هنگام مراجعه به نتایج تحقیقات، میانگین ها، انحراف استاندارد ها و نتایج آزمون های آماری را استخراج می کند نه داده های خام را.

11-3- فراتحلیل چیشینه های طولانی برخی موضوعات چژوهشی، که گاهی سال ها وقت لازم است تا این توده ی عظیم اطلاعات سازماندهی و برای ارائه به برنامه ریزان، مدیران و دست اندرکاران آماده شوند  را خیلی خوب خلاصه می کند. با روش فراتحلیل بعد از کد گذاری نتایج پژوهش ها به راحتی می توان نتایج صدها پژوهش را خیلی سریع توصیف و تجزیه و تلیل کرد.مثلاً فراتحلیل اول گلاس و همکاران در مورد اثرات رواندرمانی حدود 475 مطالعه را در بر گرفته است.

11-4- فراتحلیل با استفاده از تکنیک های آماری روی ارتباط خصوصیات یک مطالعه با مطالعه بعدی تاکید می کند. هدف یک فراتحلیل گر فقط خلاصه کردن یک مجموع کامل از ادبیات تحقیق، یا یک متوسط اندازه اثر یا تعیین سطوح شاخص ها نیست بلکه او سعی می کند چگونگی خصوصیات مطالعه را که اندازه های اثر را تحت تاثیر قرار داده، مطالعه کند.

11-5- یک فراتحلیل گر علاوه بر تمرکز روی شاخص های آماری روی انداز اثر نیز تمرکز دارد.

11-6- روش فراتحلیل به علت دقت و ظرافت خاص آن و استفاده از روش های آماری نیرومند به ارتباطات خاصی دست پیدا می کند و به آزمون فرضیاتی می پردازد که در مطالعات گسترده نمی توان آنها را بررسی کرد. برای نمونه در سال 1983 کولیک و کولیک مطالعه ای در مورد کارآیی رواندرمانی و تفاوت های جنسی و ارتباط آن با وضعیت اقتصادی – اجتماعی و خصوصیات فردی انجام دادند. نتایج نشان داد  فراتحلیل در آزمودن فرضیات را شناخته ایم و تا چه اندازه به بحث و تفحص بیشتر نیاز داریم؟

 

12- ارزشیابی نتایج فراتحلیل به منظور کاهش خطا

در بازنگری نتایج فراتحلیل معیارهای دقیق و واحدی برای ارزش یابی و سرانجام تصمیم گیری وجود ندارد. اما در هر فراتحلیلی منابع خطایی وجود دارد که می تواند اعتبار و دقت این روش را زیر سوالببرد. به منظور آشنایی با این منابع در این قسمت به شرح و توضیح مختصری درباره آنها می پردازیم.

12-1- سوگیری در نمونه انتخاب شده. تمام پژوهش هائی که فراتحلیل گر برای انجام فراتحلیل انتخاب می کند نمی تواند معرف و نماینده واقعی کل جامعه مورد پژوهش باشد. زیرا اغلب پژوهش هایی به چاپخانه راه پیدا می کنند که اولاً مشکل روز باشند و در ضمن مطابق ذوق و سلیقه سردبیر باشد و پژوهشگر ضمناً از شدت یا تجربه ای برخوردار باشد. ولی گاهی اوقات پژوهش های قوی و مناسبی انجام می شود که پژوهشگر آن از شهرتی برخوردار نیست و به همین جهت به چاپخانه راه پیدا نمی کند. از طرف دیگر گزارش یافته های غیر معنادار غالباً منتشر نمی شود زیرا پژوهش های زیادی برای سر دبیران می رسد که دارای نتایج معناداری هستند . برای حل این مشکل پیشنهاد می شود که در فراتحلیل از پژوهش های چاپ شده و نشده استفاده شود و هر دو به صورت جداگانه مورد تحلیل قرار گیرند.

12-2-  عدم تجانس. در فراتحلیل اغلب میانگین پژوهش ها محاسبه می شود که نحوه ی اندازه گیری ، تعریف متغیر ها و یا واحد تحلیل ، آزمودنی، با هم تفاوت دارند. گلاس 1978 این مشکل را مسئله سیب و پرتقال نامیده است. به این معنی که گرچه سیب و پرتقال هر دو میوه هستند ولی آنها را نمی توان با هم جمع کرد. به عبارت دیگر دریست است که در فراتحلیل پژوهش هائی مورد پژوهش قرار می گیرند که دارای فرضیه های یکسانی هستند ، اما بین آنها در زمینه برخی از فعالیت های پژوهش ها اختلاف هایی وجود دارد که ترکیب آنها را غیر منطقی می کند.

نوع دیگر عدم تجانس، عدم تجانس در کیفیت است، به این معنا که در فراتحلیل گاهی اوقات از پژوهش هایی استفاده می شود که از نظر طرح و روش با هم متفاوتند. برخی برخی از آنها از پایائی و اعتبار بالایی برخوردار هستند. برای جلوگیری از این مشکل پیشنهاد می شود که پژوهش براساس این معیار دسته بندی و به هر کدام وزنی داده شود.

12-3- عدم استقلال( نتایج مرکب)

12-3-1- گاهی پیش می آید که دو یا چند مطالعه، از نظر محقق یا تیم تحقیق، گروه آزمودنی ها، روش یا حتی آزمایشگاه تحقیق و... مشترک باشند ولی به ازاء هر مطالعه یک آزمون فرضیه صورت گرفته، بنابراین آزمون های فرضیه از هم مستقل نیستند. این مسئله هم برروایی بیرونی و هم بر اطمینان ما از نتایج فراتحلیل اثر می گذارد.

12-3-2- گاهی برای اندازه گیری متغیر وابسته از سنجه های متفاوت استفاده شده و گاهی مطالعه ای چند متغیر وابسته دارد، لذا بیش از یک آزمون معناداری یا ES، در مورد یک فرضیه واحد گزارش می شود. این مسئله بیشتر با نام مسئله نتایج مرکب یا هم بسته شناخته شده است که ممکن است باعث پیش برآورد اثر و افزایش احتمال خطای نوع اول گردد. روز نتال توصیه می کند برای هر متغیر وابسته تحلیل جداگانه ای انجام شود و از یک کاسه کردن آنها در یک تحلیل پرهیز شود.

هارتمن و استراب(1983) اشاره می کنند که وقتی سنجه ها متعدد هستند می توان از وزن گذاری افتراقی استفاده کرد یا این که به جز یکی ، که بیش از همه به فرضیه مربوط است، بقیه سنجه ها را کنار گذاشت.

12-4- مسایل پایائی و روایی: توجه و چاره اندیشی برای مسائلی که تا به حال برشمرده شده اند، برای تامین روایی و پایائی نتایج فراتحلیل موثر است، علاوه بر آن به مباحثی که در تامین پایائی بازیابی( شامل پایائی مکان یابی، کد گذاری، برآوردES و معنی داری مطالعات) و پایائی ارزیابی ( پایایی داوری در مورد کیفیت مطالعات) نیز باید توجه کافی مبذول کرد.

12-5-  داده های ناقص: به ندرت چیش می آید که یک یک مطالعاتی که در فراتحلیل وارد و تلفیق می شوند، همه ی شاخص های لازم برای تحلیل ها را گزارش کرده باشند. مسئله گزارش دهی ناقص، محدودیتی است که از سوی مولفان و ناشران گزارش های تحقیق بر فراتحلیل گر، میشود و امکان انجام تحلیل های پیچیده و غنی تر را کاهش می دهد.

امید می رود با تاکید ها فراخوان های «راهنمای انتشاراتی APA » و فراتحلیلگران، مبنی بر لزوم گزارش کامل آماره های پایه ای، گزارش سطح نسبتاً دقیق P و نیز برآورد ES و همچنین با رواج روز افزون رویکرد فراتحلیلی، حساسیت در چاپ کامل و دقیق یافته ها افزایش یابد.

12-6- پراکندگی فنون: نتایج فراتحلیل بسته به فنون خاصی که استفاده می شود ممکن است فرق کنند. اگرچه «بسته های» فنون فراحلیل ( نرم افزاری و غیر نرم افزاری )می توانند کمک خوبی برای حل این مسئله باشند اما در هر حال بر عهده ی فراتحلیل گر است که تصمیم بگیرد چه فنونی مناسب هستند. هم چنین استفاده از روش های استنباطی ، مستلزم نمونه گیری تصادفی و مستقل از جامعه ی مشخص است یا حداقل گمارش تصادفی ، اما فراتحلیل در بهترین شکل ، یک طرح شبه آزمایشی است و در بیشتر مواقع یک طرح غیر آزمایشی. ( هارتمن و استراب،1983)

13- محدودیت ها و کارکردهای فراتحلیل

فراتحلیل با محدودیت ها و مسائل حل نشده ای روبروست. در واقع اکثر انتقاداتی که به آن وارد شده، مخالفت با سوء استفاده های بلقوه و عملی از آن است، اما به هر حال ابهام هایی در مورد آن وجود دارد. فراتحلیل به ساده کردن بیش از حد نتایج حوزه تحقیق خاصی، با تمرکز بر اثرات کلی و نادیده گرفتن اثرات تعاملی یا میانجی متهم شده است. اگر چه فراتحلیل های بهتر، عوامل مداخله گر را با کدگذاری در طرح تحلیل خود وارد می کنند، ولی در عمل بسیاری از فراتحلیل ها چنین نمی کنند. مسئله دشوار، تشخیص آن ویژگی هایی است که ممکن است در روابط دخالت داشته باشند.

- انتقاد دیگر: دیری است از فراتحلیل به خاطر ترکیب کردن مطالعات گوناگون ( مسئله سیب و پرتقال) طوری که نتوان نتیجه معنی دار و قابل اعتمادی پیدا کرد، انتقاد شده است. اما فراتحلیل گران متبحر همان طور که گلاس و همکاران استدلال کرده اند این مسئله را با کد گذاری ویژگی های مطالعه ها و آزمون تجربی شباهت ها و تفاوت ها، در نظر می گیرند.

- اما یکی از بزرگترین خطر ها، اجرای بازنگری پیشینه با مجموعه ی محدود و ناکافی از مطالعات مربوط به موضوعی خاص ، که گاهی هم نتایج این مطالعات ناهمگن هستند. مسئله همگنی و ناهمگنی نتایج و این که وقتی نتایج یک مجموعه مطالعات ناهمگن هستند چه باید کرد، مشکلی است که حل نشده باقی مانده است، آیا چنین مجموعه ای را می توان نمونه ی یک حوزه تحقیقی واحد دانست؟

- مسئله دیگر پیچیدگی تنظیم سیستم کدگذاری در فراتحلیل همراه با مسئله اطلاعات ناقص ، باعث ایجاد اشتباه در طبقه بندی مطالعات در محاسبه ES ها می شود.

مسئله چگونگی پرداختن به نتایج مرکب در یک مطالعه واحد و عدم استقلال ، مسائلی هستند که هنوز راه حل قطعی نیافته اند و مهار نشده اند.

انتقاد دیگر وارد بر روش فراتحیل به سوگیری بالقوه ای که ناشی از تاثیر معایب طرح است بر می گردد. این مسئله می تواند در تجزیه و تحلیل عامل مورد مطالعه به صورت ترتیبی از توصیف طرح و تحلیل آن در نظام کدگذاری و سرانجام مداخله دادن آن دو موثر واقع شود. ولیکن گلاس (1977) چنین استدلال می کند که به دلیل معایب تصادفی بودن طرح حضور آن در کلیه تحقیقات ، از ترکیب مطالعات ضعیف نتایج نیرومندی می توان بدست آورد.

و در آخر این که ، کاربرد روش های کمی دربازنگری پیشینه سریع تر از رشد تئوری آماری زیربنای آن روش ها، پیش رفته است. برخی فراتحلیل گران در حال توصیف و بسط تئوری و مدل ها ی آماری برای داده های ادغام شده هستند.

با همه ی اینها، بازنگری کمی به عنوان رهیافت موثری در خلاصه کردن توده ای از تحقیقات گذشته وارد روش تحقیق شد، با این امید که ضعف و بحران تحقیق در علوم رفتاری و اجتماعی را تا حدودی دفع کند. برتری ها و توانایی های خاص رویکرد فراتحلیلی نشان می دهند که این رویکرد در یاری امر تحقیق و پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی، چشم انداز نوین و نوید بخشی را گشوده است. بازنگری کمی از قبل پیشداوری نمی کند، ذهنی نیست و برخی مطالعات را به خاطر ضعیف بودن کنار نمی گذارد. بلکه با بررسی تجربی اثر کیفیت تحقیق بر یافته ها، نتایج قوی تر و عینی تری به دست می دهد. فراتحلیل شکاف های موجود در پیشینه،  در دانش و در برخی موارد ضعف های نظری را آشکار می کند و برای تعیین جهات قوی تحقیق ( روش ها و فرضیه ها)بینش دهنده است و روابط تعاملی و مداخله ای را می تواند کشف کند. در حالی که بسیاری از منتقدان بر این باورند که یافته های ناهم سو و متعارض ، برای فراتحلیل گمراه کننده اند، عده ای دیگر معتقدند که تشخیص موارد افرطی ( نتایجی که با اکثر یافته ها تفاوت فاحشی دارند)، سزاوار توجهات خاصی هستند چرا که می توانند به افزایش درک و خلق فرضیات جدید منتهی شوند.

قابل ذکر است که از روش های فراتحلیل، در موقعیت هایی غیر از بازنگری پیشینه هم می توان استفاده کرد،مثلاً برای تحقیقات زمینه یابی دراز مدت که مجموعه ای متراکم از داده ها را گردآوری می کنند یا برای ارزش یابی پایا و روا از برنامه های آموزشی که به طور متوالی و مکرر اجرا می شوند، روش های تلفیق و مقاسه تلفیقی بخوبی فایده می رساند.

از دیگر کارکردهای فراتحلیل، می توان به کارکرد پیش بینی اشاره کرد که هارتمن و استراب (1983) از آن یاد می کنند و عبارت است از کشف و برقراری روابط جدید. هم چنین معرفی شاخص های ES برای بررسی قدرت رابطه یا کاربندی و اهمیت آن را می توان دستاورد فراتحلیل دانست. ( گرچه کوهن قبلاً آن را معرفی کرده بود اما عموماً در فراتحلیل استفاده شده است).

یادآوری این مطلب مهم است که فراتحلیل پاسخ قطعی و نهایی برای درک مسائل تحقیقی نیست و مانند سایر روش های تحلیل داده ها همان طور کخ گرین و هال(Green & Hall) می گویند: یاری گر اندیشه است نه جایگزین آن.(ولف.1986،صفحه 56).

$ مرور و خلاصه ی فصل:

هدف روش فرا تحلیل نشان دادن شیوه تفکر در ترکیب پژوهش ها با استفاده از روش های آماری است. به عبارت دیگر فرا تحلیل روشی است که به کمک آن می توان تفاوت های موجود در پژوهش های انجام شده را استنتاج کرد و در دستیابی به نتایج کلی و کاربردی از آن بهره جست. اصطلاح فراتحلیل اولین بار گلاس (Class) رئیس انجمن تحقیقات آموزشی امریکا در سال 1976 به کار برد.

اصل اساسی و عملی در این روش عبارت است از ترکیب نتایج تحقیقات مختلف و استخراج نتایج جدید و منسجم و حذف آنچه که موجب سوگیری در نتایج نهایی می شود. فراتحلیل، تحلیل تحلیل هاست.

مراحل اجرای روش فراتحلیل عبارت از شناسائی منابع و ارزش یابی نتایج پژوهش ها، ترکیب و تلخیص نتایج پژوهش های انتخاب شده و مقایسه آنها با یکدیگر ، ارزش یابی نتایج فراتحلیل به منظور کاهش خطا می باشند.

سطوح معنادار و اندازه اثر: بین سطح معناداری آزمون و اندازه اثر همبستگی وجود دارد. اما هر کدام از این شاخص ها اطلاعات جداگانه ای در اختیار پژوهشگر قرار می دهند. به کمک سطح معناداری تعیین می کنیم. آیا نتیجه بدست آمده ناشی از شانس و تصادف بوده یا خیر. چنانچه سطح معناداری از نظر آماری معنادار باشد فرضیه صفر رد می شود. اندازه اثر نشان دهنده میزان پدیده ای در جامعه است. به عبارت دیگر اندازه اثر میزان نادرست بودن فرضیه صفر را نشان می دهد.

ارزش یابی نتایج پژوهش ها،  ارزش یابی کیفیت نتایج پژوهش ، تصحیح نتایج، پایایی داوری های انجام شده در مورد کیفیت پژوهشها حایز اهمیت اند.

انواع روش های پایائی شامل پایائی مؤثر؛ استفاده از روش تحلیل واریانس؛ پایائی به روش مؤلفه های اصلی است.

روش های مقایسه و تلفیق نتایج پژوهش های انجام شده  و روش های ترکیب احتمالات از مباحتث مهمی است که در توضیحات این روش مرور کردیم و همچنان که ذکر شد روز نتال هفت روش برای ترکیب احتمالات در مقاله ای که به همین منظور تدوین نموده است مورد بحث قرار داده و برشمرده است.

 

نمونه سوال:

1-                           فرا تحلیل به چه معناست؟

2-                           چگونه می توان نتایج پژوهشهای انجام شده را مقایسه و ترکیب نمود؟

3-                           سطوح معنی داری، اندازه ی اثر، فرضیه های H0و H1و خطاهای نوع اول و دوم چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

منابع فصل

ـ آغاز، محمدحسن؛ (1379)، بررسى تطبيقى وضعيت ديندارى در دانشگاه‏هاى اراك، دفتر نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‏هاى آزاد منطقه‏ى 5 كشورى.

 ـ اسدى، على و همكاران (1359)؛ گرايش‏هاى فرهنگى و نگرش‏هاى اجتماعى در ايران، پژوهشكده‏ى علوم ارتباطى و توسعه‏ى ايران.                                                 

ـ بيتس و پلاگ؛ (1375) انسان‏شناسى فرهنگى، محسن ثلاثى، انتشارات علمى.             

ـ جوادى يگانه، محمدرضا؛ (1377)، نظرسنجى از جوانان پيرامون ارتباط با جنس مخالف در تهران، سازمان تبليغات اسلامى، دفتر بررسى‏هاى اجتماعى.                       

ـ رونژر، پيرت؛ (1364) مبانى پژوهش در علوم اجتماعى، محمد دادگران، نوآور.  

ـ رونقى، مرضيه؛ (1375) بررسى تأثير نگرش‏هاى دينى در نحوه‏ى عملكرد اقتصادى گروه‏هاى مختلف اجتماعى، پايان‏نامه‏ى كارشناسى ارشد جامعه‏شناسى دانشگاه آزاد اسلامى.                                                                                                                  

ـ ساديى، على؛ (1374)بررسى عوامل مؤثر در ترغيب دانش‏آموزان به نماز،اداره‏ى كل آموزش و پرورش استان مركزى.

ـ ـــــــــ ؛ (1377) مقايسه بين روش فعال و سنتى در تدريس دينى دوره‏ى متوسطه، پژوهشكده‏ى تعليم و تربيت.                                                                        

ـ سراج‏زاده، سيدحسين؛(1378) «نگرش‏ها ورفتارهاى دينى نوجوانان تهرانى»، فصلنامه نمايه‏ى پژوهش، ش 10ـ9.                                                                             

ـ طالبان، محمدرضا؛ (1377)سنجش ديندارى و گرايش جوانان دانش‏آموز نسبت به نماز،اداره‏ى آموزش و پرورش منطقه‏ى 5 تهران.

ـ ـــــــــ ؛ (1379)، بررسى تجربى ديندارى نوجوانان كشور، معاونت پرورشى وزارت آموزش و پرورش.                                                                          

ـ ـــــــــ؛ (1378)، ديندارى و بزهكارى در ميان جوانان دانش‏آموز، اداره‏ى آموزش و پرورش منطقه‏ى 5 تهران                                                            

ـ طالبى، ابوتراب؛ (1380) «عملكرد دينى دانشجويان و نمادهاى ديندارى در ميان دختران دانشجو در سال 1373»، فصلنامه‏ى پژوهش، ش 20.                                      

ـ كمال المنوفى؛ (1375) اسلام و توسعه، مؤسسه‏ى پژوهش‏هاى اجتماعى، بينش.

 ـ گيويان، عبدالله، (1377) سنجش نگرش مردم تهران راجع به نقش و كاركردهاى دين، شوراى فرهنگ عمومى.                                                                               

ـ مصباح يزدى، محمدتقى؛ «معرفت دينى»، كتاب نقد، شماره‏ى 6 ـ 5، زمستان76 و بهار 77.                                                                                                                    

ـ مقنى‏زاده، محمد حسن، (1380)، بررسى راههاى افزايش مشاركت دانش‏آموزان در انجام فعاليت‏هاى پرورشى، معاونت پرورشى وزارت آموزش و پرورش.                  

ـ نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‏ها؛ (1379)، پايبندى دينى دانشجويان دانشگاه تهران و كرمان.